Bolesław Prus "Lalka", Tom I, ROZDZIAŁ TRZECI: PAMIĘTNIK STAREGO SUBIEKTA

ROZDZIAŁ TRZECI: PAMIĘTNIK STAREGO SUBIEKTA

ROZDZIAŁ TRZECI: PAMIĘTNIK STAREGO SUBIEKTA "...Ze smutkiem od kilku lat uważam, że na świecie jest coraz mniej dobrych subiektów i rozumnych polityków, bo wszyscy stosują się do mody.

Skromny subiekt co kwartał ubiera się w spodnie nowego fasonu, w coraz dziwniejszy kapelusz i coraz inaczej wykładany kołnierzyk. Podobnież dzisiejsi politycy co kwartał zmieniają wiarę: onegdaj wierzyli w Bismarcka, wczoraj w Gambettę, a dziś w Beaconsfielda, który niedawno był Żydkiem. Już widać zapomniano, że w sklepie nie można stroić się w modne kołnierzyki, tylko je sprzedawać, bo w przeciwnym razie gościom zabraknie towaru, a sklepowi gości.

Zaś polityki nie należy opierać na szczęśliwych osobach, tylko na wielkich dynastiach. Metternich był taki sławny jak Bismarck, a Palmerston sławniejszy od Beaconsfielda i - któż dziś o nich pamięta? Tymczasem ród Bonapartych trząsł Europą za Napoleona I, potem za Napoleona III, a i dzisiaj, choć niektórzy nazywają go bankrutem, wpływa na losy Francji przez wierne swoje sługi, MacMahona i Ducrota. Zobaczycie, co jeszcze zrobi Napoleonek IV, który po cichu uczy się sztuki wojennej u Anglików!

Ale o to mniejsza. W tej bowiem pisaninie chcę mówić nie o Bonapartych, ale o sobie, ażeby wiedziano, jakim sposobem tworzyli się dobrzy subiekci i choć nie uczeni, ale rozsądni politycy. Do takiego interesu nie trzeba akademii, lecz przykładu - w domu i w sklepie. Ojciec mój był za młodu żołnierzem, a na starość woźnym w Komisji Spraw Wewnętrznych.

Trzymał się prosto jak sztaba, miał nieduże faworyty i wąs do góry; szyję okręcał czarną chustką i nosił srebrny kolczyk w uchu. Mieszkaliśmy na Starym Mieście z ciotką, która urzędnikom prała i łatała bieliznę.

Mieliśmy na czwartym piętrze dwa pokoiki, gdzie niewiele było dostatków, ale dużo radości, przynajmniej dla mnie. W naszej izdebce najokazalszym sprzętem był stół, na którym ojciec powróciwszy z biura kleił koperty; u ciotki zaś pierwsze miejsce zajmowała balia. Pamiętam, że w pogodne dnie puszczałem na ulicy latawce, a w razie słoty wydmuchiwałem w izbie bańki mydlane. Na ścianach u ciotki wisieli sami święci; ale jakkolwiek było ich sporo, nie dorównali jednak liczbą Napoleonom, którymi ojciec przyozdabiał swój pokój.

Był tam jeden Napoleon w Egipcie, drugi pod Wagram, trzeci pod Austerlitz, czwarty pod Moskwą, piąty w dniu koronacji, szósty w apoteozie. Gdy zaś ciotka, zgorszona tyloma świeckimi obrazami, zawiesiła na ścianie mosiężny krucyfiks, ojciec, ażeby - jak mówił - nie obrazić Napoleona, kupił sobie jego brązowe popiersie i także umieścił je nad łóżkiem. - Zobaczysz, niedowiarku - lamentowała nieraz ciotka - że za te sztuki będą cię pławić w smole.

- I!...

Nie da mi cesarz zrobić krzywdy - odpowiadał ojciec. Często przychodzili do nas dawni koledzy ojca: pan Domański, także woźny, ale z Komisji Skarbu, i pan Raczek, który na Dunaju miał stragan z zieleniną.

Prości to byli ludzie (nawet pan Domański trochę lubił anyżówkę), ale roztropni politycy. Wszyscy, nie wyłączając ciotki, twierdzili jak najbardziej stanowczo, że choć Napoleon I umarł w niewoli, ród Bonapartych jeszcze wypłynie. Po pierwszym Napoleonie znajdzie się jakiś drugi, a gdyby i ten źle skończył, przyjdzie następny, dopóki jeden po drugim nie uporządkują świata. - Trzeba być zawsze gotowym na pierwszy odgłos!

- mówił mój ojciec. - Bo nie wiecie dnia ani godziny - dodawał pan Domański.

A pan Raczek, trzymając fajkę w ustach, na znak potwierdzenia pluł aż do pokoju ciotki.

- Napluj mi acan w balię, to ci dam!...

- wołała ciotka. - Może jejmość i dasz, ale ja nie wezmę - mruknął pan Raczek plując w stronę komina.

- U... cóż to za chamy te całe grenadierzyska!

- gniewała się ciotka. - Jejmości zawsze smakowali ułani.

Wiem, wiem... Później pan Raczek ożenił się z moją ciotką...

...Chcąc, ażebym zupełnie był gotów, gdy wybije godzina sprawiedliwości, ojciec sam pracował nad moją edukacją.

Nauczył mię czytać, pisać, kleić koperty, ale nade wszystko - musztrować się.

Do musztry zapędzał mnie w bardzo wczesnym dzieciństwie, kiedy mi jeszcze zza pleców wyglądała koszula. Dobrze to pamiętam, gdyż ojciec komenderując: "Pół obrotu na prawo!" albo "Lewe ramię naprzód - marsz!... ", ciągnął mnie w odpowiednim kierunku za ogon tego ubrania. Była to najdokładniej prowadzona nauka.

Nieraz w nocy budził mnie ojciec krzykiem: "Do broni!...

", musztrował pomimo wymyślań i łez ciotki i kończył zdaniem: - Ignaś!

zawsze bądź gotów, wisusie, bo nie wiemy dnia ani godziny... Pamiętaj, że Bonapartów Bóg zesłał, ażeby zrobili porządek na świecie, a dopóty nie będzie porządku ani sprawiedliwości, dopóki nie wypełni się testament cesarza. Nie mogę powiedzieć, ażeby niezachwianą wiarę mego ojca w Bonapartych i sprawiedliwość podzielali dwaj jego koledzy.

Nieraz pan Raczek, kiedy mu dokuczył ból w nodze, klnąc i stękając mówił: - E!

wiesz, stary, że już za długo czekamy na nowego Napoleona. Ja siwieć zaczynam i coraz gorzej podupadam, a jego jak nie było, tak i nie ma. Niedługo porobią się z nas dziady pod kościół, a Napoleon po to chyba przyjdzie, ażeby z nami śpiewać godzinki. - Znajdzie młodych.

- Co za młodych!

Lepsi z nich przed nami poszli w ziemię, a najmłodsi - diabła warci. Już są między nimi i tacy, co o Napoleonie nie słyszeli. - Mój słyszał i zapamięta - odparł ojciec mrugając okiem w moją stronę.

Pan Domański jeszcze bardziej upadał na duchu.

- Świat idzie do gorszego - mówił trzęsąc głową.

- Wikt coraz droższy, za kwaterę zabraliby ci całą pensję, a nawet co się tyczy anyżówki, i w tym jest szachrajstwo. Dawniej rozweseliłeś się kieliszkiem, dziś po szklance jesteś taki czczy, jakbyś się napił wody. Sam Napoleon nie doczekałby się sprawiedliwości! A na to odpowiedział ojciec:

- Będzie sprawiedliwość, choćby i Napoleona nie stało.

Ale i Napoleon się znajdzie. - Nie wierzę -- mruknął pan Raczek.

- A jak się znajdzie, to co?..

- spytał ojciec. - Nie doczekamy tego.

- Ja doczekam - odparł ojciec - a Ignaś doczeka jeszcze lepiej.

Już wówczas zdania mego ojca głęboko wyrzynały mi się w pamięci, ale dopiero późniejsze wypadki nadały im cudowny, nieomal proroczy charakter.

Około roku 1840 ojciec zaczął niedomagać.

Czasami po parę dni nie wychodził do biura, a wreszcie na dobre legł w łóżku. Pan Raczek odwiedzał go co dzień, a raz patrząc na jego chude ręce i wyżółkłe policzki szepnął:

- Hej!

stary, już my chyba nie doczekamy się Napoleona! Na co ojciec spokojnie odparł:

- Ja tam nie umrę, dopóki o nim nie usłyszę.

Pan Raczek pokiwał głową, a ciotka łzy otarła myśląc, że ojciec bredzi.

Jak tu myśleć inaczej, jeżeli śmierć już kołatała do drzwi, a ojciec jeszcze wyglądał Napoleona... Było już z nim bardzo źle, nawet przyjął ostatnie sakramenta, kiedy, w parę dni później wbiegł do nas pan Raczek dziwnie wzburzony i stojąc na środku izby, zawołał:

- A wiesz, stary, że znalazł się Napoleon?...

- Gdzie?

- krzyknęła ciotka. - Jużci, we Francji.

Ojciec zerwał się, lecz znowu upadł na poduszki.

Tylko wyciągnął do mnie rękę i patrząc wzrokiem, którego nie zapomnę, wyszeptał: - Pamiętaj!...

Wszystko pamiętaj... Z tym umarł.

W późniejszym życiu przekonałem się, jak proroczymi były poglądy ojca.

Wszyscy widzieliśmy drugą gwiazdę napoleońską, która obudziła Włochy i Węgry; a chociaż spadła pod Sedanem, nie wierzę w jej ostateczne zagaśnięcie. Co mi tam Bismarck, Gambetta albo Beaconsfield! Niesprawiedliwość dopóty będzie władać światem, dopóki nowy Napoleon nie urośnie. W parę miesięcy po śmierci ojca pan Raczek i pan Domański wraz z ciotką Zuzanną zebrali się na radę: co ze mną począć?

Pan Domański chciał mnie zabrać do swoich biur i powoli wypromować na urzędnika; ciotka zalecała rzemiosło, a pan Raczek zieleniarstwo. Lecz gdy zapytano mnie: do czego mam ochotę? odpowiedziałem, że do sklepu. - Kto wie, czy to nie będzie najlepsze - zauważył pan Raczek.

- A do jakiegoż byś chciał kupca? - Do tego na Podwalu, co ma we drzwiach pałasz, a w oknie kozaka.

- Wiem - wtrąciła ciotka.

- On chce do Mincla. - Można spróbować - rzekł pan Domański.

- Wszyscy przecież znamy Mincla. Pan Raczek na znak zgody plunął aż w komin.

- Boże miłosierny - jęknęła ciotka - ten drab już chyba na mnie pluć zacznie, kiedy brata nie stało... Oj!

nieszczęśliwa ja sierota!... - Wielka rzecz!

- odezwał się pan Raczek. - Wyjdź jejmość za mąż, to nie będziesz sierotą. - A gdzież ja znajdę takiego głupiego, co by mnie wziął?

- Phi!

może i ja bym się ożenił z jejmością, bo nie ma mnie kto smarować - mruknął pan Raczek, ciężko schylając się do ziemi, ażeby wypukać popiół z fajki. Ciotka rozpłakała się, a wtedy odezwał się pan Domański: - Po co robić duże ceregiele.

Jejmość nie masz opieki, on nie ma gospodyni; pobierzcie się i przygarnijcie Ignasia, a będziecie nawet mieli dziecko. I jeszcze tanie dziecko, bo Mincel da mu wikt i kwaterę, a wy tylko odzież. - Hę?...

- spytał pan Raczek patrząc na ciotkę. - No, oddajcie pierwej chłopca do terminu, a potem... może się odważę - odparła ciotka.

- Zawsze miałam przeczucie, że marnie skończę... - To i jazda do Mincla!

- rzekł pan Raczek podnosząc się z krzesełka. - Tylko jejmość nie zrób mi zawodu! - dodał grożąc ciotce pięścią. Wyszli z Panem Domańskim i może w półtorej godziny wrócili obaj mocno zarumienieni.

Pan Raczek ledwie oddychał, a pan Domański z trudnością trzymał się na nogach, podobno z tego, że nasze schody były bardzo niewygodne. - Cóż?...

- spytała ciotka. - Nowego Napoleona wsadzili do prochowni!

- odpowiedział pan Domański. - Nie do prochowni, tylko do fortecy.

A-u... A-u... - dodał pan Raczek i rzucił czapkę na stół. - Ale z chłopcem co?

- Jutro ma przyjść do Mincla z odzieniem i bielizną - odrzekł pan Domański.

- Nie do fortecy A-u... A-u... tylko do Ham-ham czy Cham... bo nawet nie wiem... - Zwariowaliście, pijaki!

- krzyknęła ciotka chwytając pana Raczka za ramię. - Tylko bez poufałości!

- oburzył się pan Raczek. - Po ślubie będzie poufałość, teraz... Ma przyjść do Mincla jutro z bielizną i odzieniem... Nieszczęsny Napoleonie!... Ciotka wypchnęła za drzwi pana Raczka, potem pana Domańskiego i wyrzuciła za nimi czapkę.

- Precz mi stąd, pijaki!

Wiwat Napoleon!

- zawołał pan Raczek, a pan Domański zaczął śpiewać: Przechodniu, gdy w tę stronę zwrócisz swoje oko, Przybliż się i rozważaj ten napis głęboko... Przybliż się i rozważaj ten napis głęboko. Głos jego stopniowo cichnął, jakby zagłębiając się w studni, potem umilkł na schodach, lecz znowu doleciał nas z ulicy.

Po chwili zrobił się tam jakiś hałas, a gdy wyjrzałem oknem, zobaczyłem, że pana Raczka policjant prowadził do ratusza. Takie to wypadki poprzedziły moje wejście do zawodu kupieckiego.

Sklep Mincla znałem od dawna, ponieważ ojciec wysyłał mnie do niego po papier, a ciotka po mydło.

Zawsze biegłem tam z radosną ciekawością, ażeby napatrzeć się wiszącym za szybami zabawkom. O ile pamiętam, był tam w oknie duży kozak, który sam przez się skakał i machał rękoma, a we drzwiach - bęben, pałasz i skórzany koń z prawdziwym ogonem. Wnętrze sklepu wyglądało jak duża piwnica, której końca nigdy nie mogłem dojrzeć z powodu ciemności.

Wiem tylko, że po pieprz, kawę i liście bobkowe szło się na lewo do stołu, za którym stały ogromne szafy, od sklepienia do podłogi napełnione szufladami. Papier zaś, atrament, talerze i szklanki sprzedawano przy stole na prawo, gdzie były szafy z szybami, a po mydło i krochmal szło się w głąb sklepu, gdzie było widać beczki i stosy pak drewnianych. Nawet sklepienie było zajęte.

Wisiały tam długie szeregi pęcherzy naładowanych gorczycą i farbami, ogromna lampa z daszkiem, która w zimie paliła się cały dzień, sieć pełna korków do butelek, wreszcie wypchany krokodylek, długi może na półtora łokcia. Właścicielem sklepu był Jan Mincel, starzec z rumianą twarzą i kosmykiem siwych włosów pod brodą.

W każdej porze dnia siedział on pod oknem na fotelu obitym skórą, ubrany w niebieski barchanowy kaftan, biały fartuch i takąż szlafmycę. Przed nim na stole leżała wielka księga, w której notował dochód, a tuż nad jego głową wisiał pęk dyscyplin, przeznaczonych głównie na sprzedaż. Starzec odbierał pieniądze, zdawał gościom resztę, pisał w księdze, niekiedy drzemał, lecz pomimo tylu zajęć, z niepojętą uwagą czuwał nad biegiem handlu w całym sklepie. On także, dla uciechy przechodniów ulicznych, od czasu do czasu pociągał za sznurek skaczącego w oknie kozaka i on wreszcie, co mi się najmniej podobało, za rozmaite przestępstwa karcił nas jedną z pęka dyscyplin. Mówię : nas, bo było nas trzech kandydatów do kary cielesnej : ja tudzież dwaj synowcy starego - Franc i Jan Minclowie.

Czujności pryncypała i jego biegłości w używaniu sarniej nogi doświadczyłem zaraz na trzeci dzień po wejściu do sklepu.

Franc odmierzył jakiejś kobiecie za dziesięć groszy rodzynków.

Widząc, że jedno ziarno upadło na kontuar (stary miał w tej chwili oczy zamknięte), podniosłem je nieznacznie i zjadłem. Chciałem właśnie wyjąć pestkę, która wcisnęła się mi między zęby, gdy uczułem na plecach coś jakby mocne dotknięcie rozpalonego żelaza. - A, szelma!

- wrzasnął stary Mincel i nim zdałem sobie sprawę z sytuacji, przeciągnął po mnie jeszcze parę razy dyscyplinę, od wierzchu głowy do podłogi. Zwinąłem się w kłębek z bólu, lecz od tej pory nie śmiałem wziąć do ust niczego w sklepie.

Migdały, rodzynki, nawet rożki miały dla mnie smak pieprzu. Urządziwszy się ze mną w taki sposób, stary zawiesił dyscyplinę na pęku, wpisał rodzynki i z najdobroduszniejszą miną począł ciągnąć za sznurek kozaka.

Patrząc na jego półuśmiechniętą twarz i przymrużone oczy, prawie nie mogłem uwierzyć, że ten jowialny staruszek posiada taki zamach w ręku. I dopiero teraz spostrzegłem, że ów kozak widziany z wnętrza sklepu wydaje się mniej zabawnym niż od ulicy. Sklep nasz był kolonialno - galanteryjno - mydlarski.

Towary kolonialne wydawał gościom Franc Mincel, młodzieniec trzydziestokilkoletni, z rudą głową i zaspaną fizjognomią. Ten najczęściej dostawał dyscypliną od stryja, gdyż palił fajkę, późno wchodził za kontuar, wymykał się z domu po nocach, a nade wszystko niedbale ważył towar. Młodszy zaś, Jan Mincel, który zawiadywał galanterią i obok niezgrabnych ruchów odznaczał się łagodnością, był znowu bity za wykradanie kolorowego papieru i pisywanie na nim listów do panien. Tylko August Katz, pracujący przy mydle, nie ulegał żadnym surowcowym upomnieniom.

Mizerny ten człeczyna odznaczał się niezwykłą punktualnością. Najraniej przychodził do roboty, krajał mydło i ważył krochmal jak automat; jadł, co mu podano, w najciemniejszym kącie sklepu, prawie wstydząc się tego, że doświadcza ludzkich potrzeb. O dziesiątej wieczorem gdzieś znikał. W tym otoczeniu upłynęło mi ośm lat, z których każdy dzień był podobny do wszystkich innych dni, jak kropla jesiennego deszczu do innych kropli jesiennego deszczu.

Wstawałem rano o piątej, myłem się i zamiatałem sklep. O szóstej otwierałem główne drzwi tudzież okiennicę. W tej chwili, gdzieś z ulicy zjawiał się August Katz, zdejmował surdut, kładł fartuch i milcząc stawał między beczką mydła szarego a kolumną ułożoną z cegiełek mydła żółtego. Potem drzwiami od podwórka wbiegał stary Mincel mrucząc: Morgen! , poprawiał szlafmycę, dobywał z szuflady księgę, wciskał się w fotel i parę razy ciągnął za sznurek kozaka. Dopiero po nim ukazywał się Jan Mincel i ucałowawszy stryja w rękę, stawał za swoim kontuarem, na którym podczas lata łapał muchy, a w zimie kreślił palcem albo pięścią jakieś figury. Franca zwykle sprowadzano do sklepu.

Tymczasem na ulicy budził się szmer i za szybami sklepu coraz częściej przesuwali się przechodnie.

To służąca, to drwal, jejmość w kapturze, to chłopak od szewca, to jegomość w rogatywce szli w jedną i drugą stronę jak figury w ruchomej panoramie. Środkiem ulicy toczyły się wozy, beczki, bryczki - tam i na powrót... Coraz więcej ludzi, coraz więcej wozów, aż nareszcie utworzył się jeden wielki potok uliczny, z którego co chwilę ktoś wpadał do nas za sprawunkiem. - Pieprzu za trojaka...

- Proszę funt kawy...

- Niech pan da ryżu...

- Pół funta mydła...

- Za grosz liści bobkowych...

Stopniowo sklep zapełniał się po największej części służącymi i ubogo odzianymi jejmościami.

Wtedy Franc Mincel krzywił się najwięcej: otwierał i zamykał szuflady, obwijał towar w tutki z szarej bibuły, wbiegał na drabinkę, znowu zwijał, robiąc to wszystko z żałosną miną człowieka, któremu nie pozwalają ziewnąć. W końcu zbierało się takie mnóstwo interesantów, że i Jan Mincel, i ja musieliśmy pomagać Francowi w sprzedaży. Stary wciąż pisał i zdawał resztę, od czasu do czasu dotykając palcami swojej białej szlafmycy, której niebieski kutasik zwieszał mu się nad okiem.

Czasem szarpnął kozaka, a niekiedy z szybkością błyskawicy zdejmował dyscyplinę i ćwiknął nią którego ze swych synowców. Nader rzadko mogłem zrozumieć: o co mu chodzi? synowcy bowiem niechętnie objaśniali mi przyczyny jego popędliwości. Około ósmej napływ interesantów zmniejszał się.

Wtedy w głębi sklepu ukazywała się gruba służąca z koszem bułek i kubkami (Franc odwracał się do niej tyłem), a za nią - matka naszego pryncypała, chuda staruszka w żółtej sukni, w ogromnym czepcu na głowie, z dzbankiem kawy w rękach. Ustawiwszy na stole swoje naczynie, staruszka odzywała się schrypniętym głosem: Gut Morgen, meine Kinder!

Der Kaffee ist schon fertig... I zaczynała rozlewać kawę w białe fajansowe kubki.

Wówczas zbliżał się do niej stary Mincel i całował ją w rękę mówiąc :

- Gut Morgen, meine Mutter!

Za co dostawał kubek kawy z trzema bułkami.

Potem przychodził Franc Mincel, Jan Mincel, August Katz, a na końcu ja.

Każdy całował staruszkę w suchą rękę, porysowaną niebieskimi żyłami, każdy mówił: - Gut Morgen, Grossmutter!

I otrzymywał należny mu kubek tudzież trzy bułki.

A gdyśmy z pośpiechem wypili naszą kawę, służąca zabierała pusty kosz i zamazane kubki, staruszka swój dzbanek i obie znikały.

Za oknem wciąż toczyły się wozy i płynął w obie strony potok ludzki, z którego co chwila odrywał się ktoś i wchodził do sklepu.

- Proszę krochmalu...

- Dać migdałów za dziesiątkę...

- Lukrecji za grosz...

- Szarego mydła...

Około południa zmniejszał się ruch za kontuarem towarów kolonialnych, a za to coraz częściej zjawiali się interesanci po stronie prawej sklepu, u Jana.

Tu kupowano talerze, szklanki, żelazka, młynki, lalki, a niekiedy duże parasole, szafirowe lub pąsowe. Nabywcy, kobiety i mężczyźni, byli dobrze ubrani, rozsiadali się na krzesłach i kazali sobie pokazywać mnóstwo przedmiotów targując się i żądając coraz to nowych. Pamiętam, że kiedy po lewej stronie sklepu męczyłem się bieganiną i zawijaniem towarów, po prawej - największe strapienie robiła mi myśl: czego ten a ten gość chce naprawdę i - czy co kupi?

W rezultacie jednak i tutaj dużo się sprzedawało; nawet dzienny dochód z galanterii był kilka razy większy aniżeli z towarów kolonialnych i mydła. Stary Mincel i w niedzielę bywał w sklepie.

Rano modlił się, a około południa kazał mi przychodzić do siebie na pewien rodzaj lekcji. Sag mir - powiedz mi: was is das?

co jest to? Das is Schublade - to jest szublada. Zobacz, co jest w te szublade. Es ist Zimmt - to jest cynamon. Do czego potrzebuje się cynamon? Do zupe, do legumine potrzebuje się cynamon. Co to jest cynamon? Jest taki kora z jedne drzewo. Gdzie mieszka taki drzewo cynamon? W Indii mieszka taki drzewo. Patrz na globus - tu leży Indii. Daj mnie za dziesiątkę cynamon... O, du Spitzbub! ... jak tobie dam dziesięć raz dyscyplin, ty będziesz wiedział, ile sprzedać za dziesięć groszy cynamon... W ten sposób przechodziliśmy każdą szufladę w sklepie i historię każdego towaru.

Gdy zaś Mincel nie był zmęczony, dyktował mi jeszcze zadania rachunkowe, kazał sumować księgi albo pisywać listy w interesach naszego sklepu. Mincel był bardzo porządny, nie cierpiał kurzu, ścierał go z najdrobniejszych przedmiotów.

Jednych tylko dyscyplin nigdy nie potrzebował okurzać dzięki swoim niedzielnym wykładom buchalterii, jeografii i towaroznawstwa. Powoli, w ciągu paru lat, tak przywykliśmy do siebie, że stary Mincel nie mógł obejść się beze mnie, a ja nawet jego dyscypliny począłem uważać za coś, co należało do familijnych stosunków.

Pamiętam, że nie mogłem utulić się z żalu, gdy raz zepsułem kosztowny samowar, a stary Mincel zamiast chwytać za dyscyplinę - odezwał się: - Co ty zrobila, Ignac?...

Co ty zrobila!... Wolałbym dostać cięgi wszystkimi dyscyplinami aniżeli znowu kiedy usłyszeć ten drżący głos i zobaczyć wylęknione spojrzenie pryncypała.

Obiady w dzień powszedni jadaliśmy w sklepie, naprzód dwaj młodzi Minclowie i August Katz, a następnie ja z pryncypałem.

W czasie święta wszyscy zbieraliśmy się na górze i zasiadaliśmy do jednego stołu. Na każdą Wigilię Bożego Narodzenia Mincel dawał nam podarunki, a jego matka w największym sekrecie urządzała nam (i swemu synowi) choinkę. Wreszcie w pierwszym dniu miesiąca wszyscy dostawaliśmy pensję (ja brałem 10 złotych.) Przy tej okazji każdy musiał wylegitymować się z porobionych oszczędności: ja, Katz, dwaj synowcy i służba. Nierobienie oszczędności, a raczej nieodkładanie co dzień choćby kilku groszy, było w oczach Mincla takim występkiem jak kradzież. Za mojej pamięci przewinęło się przez nasz sklep paru subiektów i kilku uczniów, których pryncypał dlatego tylko usunął, że nic sobie nie oszczędzili. Dzień, w którym się to wydało, był ostatnim ich pobytu. Nie pomogły obietnice, zaklęcia, całowania po rękach, nawet upadanie do nóg. Stary nie ruszył się z fotelu, nie patrzył na petentów, tylko wskazując palcem drzwi wymawiał jeden wyraz: fort! fort! ... Zasada robienia oszczędności stała się już u niego chorobliwym dziwactwem. Dobry ten człowiek miał jedną wadę, oto - nienawidził Napoleona.

Sam nigdy o nim nie wspominał, lecz na dźwięk nazwiska Bonapartego dostawał jakby ataku wścieklizny; siniał na twarzy, pluł i wrzeszczał: szelma! szpitzbub! rozbójnik!... Usłyszawszy pierwszy raz tak szkaradne wymysły nieomal straciłem przytomność.

Chciałem coś hardego powiedzieć staremu i uciec do pana Raczka, który już ożenił się z moją ciotką. Nagle dostrzegłem, że Jan Mincel zasłoniwszy usta dłonią coś mruczy i robi miny do Katza. Wytężam słuch i - oto co mówi Jan: - Baje stary, baje!

Napoleon był chwat, choćby za to samo, że wygnał hyclów Szwabów. Nieprawda, Katz? A August Katz zmrużył oczy i dalej krajał mydło.

Osłupiałem ze zdziwienia, lecz w tej chwili bardzo polubiłem Jana Mincla i Augusta Katza.

Z czasem przekonałem się, że w naszym małym sklepie istnieją aż dwa wielkie stronnictwa, z których jedno, składające się ze starego Mincla i jego matki, bardzo lubiło Niemców, a drugie, złożone z młodych Minclów i Katza, nienawidziło ich. O ile pamiętam, ja tylko byłem neutralny. W roku 1846 doszły nas wieści o ucieczce Ludwika Napoleona z więzienia.

Rok ten był dla mnie ważny, gdyż zostałem subiektem, a nasz pryncypał, stary Jan Mincel, zakończył życie z powodów dosyć dziwnych. W roku tym handel w naszym sklepie nieco osłabnął już to z racji ogólnych niepokojów, już z tej, że pryncypał za często i za głośno wymyślał na Ludwika Napoleona.

Ludzie poczęli zniechęcać się do nas, a nawet ktoś (może Katz?...) wybił nam jednego dnia szybę w oknie. Otóż wypadek ten, zamiast całkiem odstręczyć publiczność, zwabił ją do sklepu i przez tydzień mieliśmy tak duże obroty jak nigdy; aż zazdrościli nam sąsiedzi.

Po tygodniu jednakże sztuczny ruch na nowo osłabnął i znowu były w sklepie pustki. Pewnego wieczora w czasie nieobecności pryncypała, co już stanowiło fakt niezwykły, wpadł nam drugi kamień do sklepu.

Przestraszeni Minclowie pobiegli na górę i szukali stryja, Katz poleciał na ulicę szukać sprawcy zniszczenia, a wtem ukazało się dwu policjantów ciągnących...Proszę zgadnąć kogo?... Ani mniej, ani więcej - tylko naszego pryncypała oskarżając go, że to on wybił szybę teraz, a zapewne i poprzednio... Na próżno staruszek wypierał się: nie tylko bowiem widziano jego zamach, ale jeszcze znaleziono przy nim kamień... Poszedł też nieborak do ratusza.

Sprawa po wielu.

tłumaczeniach i wyjaśnieniach naturalnie zatarła się; ale stary od tej chwili zupełnie stracił humor i począł chudnąć. Pewnego zaś dnia usiadłszy na swym fotelu pod oknem już nie podniósł się z niego. Umarł oparty brodą na księdze handlowej, trzymając w ręce sznurek, którym poruszał kozaka. Przez kilka lat po śmierci stryja synowcy prowadzili wspólnie sklep na Podwalu i dopiero około 1850 roku podzielili się w ten sposób, że Franc został na miejscu z towarami kolonialnymi, a Jan z galanterią i mydłem przeniósł się na Krakowskie, do lokalu, który zajmujemy obecnie.

W kilka lat później Jan ożenił się z piękną Małgorzatą Pfeifer, ona zaś (niech spoczywa w spokoju) zostawszy wdową oddała rękę swoją Stasiowi Wokulskiemu, który tym sposobem odziedziczył interes prowadzony przez dwa pokolenia Minclów. Matka naszego pryncypała żyła jeszcze długi czas; kiedy w roku 1853 wróciłem z zagranicy, zastałem ją w najlepszym zdrowiu.

Zawsze schodziła rano do sklepu i zawsze mówiła: - Gut Morgen, meine Kinder!

De, Kaffee ist schon fertig ... Tylko głos jej z roku na rok przyciszał się, dopóki wreszcie nie umilknął na wieki.

Za moich czasów pryncypał był ojcem i nauczycielem swoich praktykantów i najczujniejszym sługą sklepu; jego matka lub żona były gospodyniami, a wszyscy członkowie rodziny pracownikami.

Dziś pryncypał bierze tylko dochody z handlu, najczęściej nie zna go i najwięcej troszczy się o to, ażeby jego dzieci nie zostały kupcami. Nie mówię tu o Stasiu Wokulskim, który ma szersze zamiary, tylko myślę w ogólności, że kupiec powinien siedzieć w sklepie i wyrabiać sobie ludzi, jeżeli chce mieć porządnych. Słychać, że Andrassy zażądał sześćdziesięciu milionów guldenów na nieprzewidziane wydatki.

Więc i Austria zbroi się, a Staś tymczasem pisze mi; że - nie będzie wojny. Ponieważ nie był nigdy fanfaronem, więc chyba musi być bardzo wtajemniczony w politykę; a w takim razie siedzi w Bułgarii nie przez miłość dla handlu... Ciekawym, co on zrobi!

Ciekawym!...

To hear audio for this text, and to learn the vocabulary sign up for a free LingQ account.

Άνοιγμα αυτού του μαθήματος στο LingQ

ROZDZIAŁ TRZECI: PAMIĘTNIK STAREGO SUBIEKTA CHAPTER|THREE|DIARY|OLD|SUBJECT CHAPITRE TROIS : JOURNAL D'UN VIEUX VICAIRE CHAPTER THREE: THE DIARY OF AN OLD SHOPKEEPER

- I!... I - And!...

- mówił mój ojciec. said|my|father - my father said. - Bo nie wiecie dnia ani godziny - dodawał pan Domański. For|not|you know|day|nor|hour|added|Mr|Domański - Parce qu'on ne connaît ni le jour ni l'heure", a ajouté M. Domanski. - Because you do not know the day or the hour - Mr. Domański added.

wiesz, stary, że już za długo czekamy na nowego Napoleona. you know|man|that|already|too|long|we wait|for|new|Napoleon you know, old man, that we have been waiting too long for a new Napoleon. Ja siwieć zaczynam i coraz gorzej podupadam, a jego jak nie było, tak i nie ma. I|to gray|I start|and|more and more|worse|I decline|but|him|as|not|was|so|and|not|has Je commence à devenir grise et à me détériorer de plus en plus, et lui est parti et parti. I am starting to go gray and I am getting worse, and he is still not here. Niedługo porobią się z nas dziady pod kościół, a Napoleon po to chyba przyjdzie, ażeby z nami śpiewać godzinki. Soon|will make|us|with|us|old men|by|the church|and|Napoleon|after|that|probably|will come|in order to|with|us|sing|hours of prayer Dans peu de temps, nous serons les vieillards sous l'église, et Napoléon viendra probablement chanter les heures avec nous. Soon we will become old men by the church, and Napoleon will probably come to sing hours with us. - Znajdzie młodych. He/She will find|young people - He will find the young ones.

- Co za młodych! What|for|young people - What young ones!

- spytał ojciec. asked|father - asked the father. - Nie doczekamy tego. We will not|wait for|it - We won't live to see it.

Około roku 1840 ojciec zaczął niedomagać. Around|the year|father|began|to be unwell Around the year 1840, my father began to fall ill.

- Hej! Hey - Hey!

- Gdzie? Where - Where?

- krzyknęła ciotka. shouted|aunt - shouted the aunt. - Jużci, we Francji. of course|in|France - Of course, in France.

Wszystko pamiętaj... Everything|remember Remember everything... Z tym umarł. With|this|he died With that, he died.

Pan Domański chciał mnie zabrać do swoich biur i powoli wypromować na urzędnika; ciotka zalecała rzemiosło, a pan Raczek zieleniarstwo. Mr|Domański|wanted|me|to take|to|his|offices|and|slowly|to promote|to|clerk|aunt|recommended|trade|and|Mr|Raczek|gardening |||||||||||||||||||садівництво M. Domanski voulait m'emmener dans ses bureaux et me promouvoir lentement au rang d'employé ; ma tante me recommandait l'artisanat et M. Raczek l'entretien des espaces verts. Mr. Domański wanted to take me to his offices and slowly promote me to a clerk; Aunt suggested a trade, while Mr. Raczek recommended horticulture. Lecz gdy zapytano mnie: do czego mam ochotę? But|when|they asked|me|to|what|I have|desire But when I was asked: what do I want to do? odpowiedziałem, że do sklepu. I answered|that|to|the store I replied that I wanted to go to the store. - Kto wie, czy to nie będzie najlepsze - zauważył pan Raczek. Who|knows|if|it|not|will be|the best|noticed|Mr|Raczek - Qui sait si ce ne sera pas le meilleur", a noté M. Raczek. - Who knows, maybe this will be the best - Mr. Raczek remarked.

- Wiem - wtrąciła ciotka. I know|interrupted|aunt - I know - the aunt interjected.

nieszczęśliwa ja sierota!... unhappy|I|orphan unfortunate me, an orphan!... - Wielka rzecz! Great|thing - Big deal!

- Phi! Phew - Pfft!

może i ja bym się ożenił z jejmością, bo nie ma mnie kto smarować - mruknął pan Raczek, ciężko schylając się do ziemi, ażeby wypukać popiół z fajki. maybe|and|I||myself|married|with|her|because|not|has|me|who|to grease|muttered|Mr|Raczek|heavily|bending|himself|to|the ground|in order to|to rinse out|ash|from|pipe Peut-être que je l'épouserais aussi, puisqu'il n'y a personne pour me graisser la patte", a marmonné M. Raczek, en se penchant fortement pour chasser les cendres de sa pipe. Maybe I would marry my lady too, because there's no one to grease me - Mr. Raczek muttered, bending down heavily to the ground to empty the ash from his pipe. Ciotka rozpłakała się, a wtedy odezwał się pan Domański: The aunt|cried|herself|and|then|spoke|up|Mr|Domański Aunt started to cry, and then Mr. Domański spoke up: - Po co robić duże ceregiele. Why|what|to make|big|fuss - Pourquoi se donner tant de mal ? - Why make a big fuss.

A-u... A-u... - dodał pan Raczek i rzucił czapkę na stół. ||||added|Mr|Raczek|and|threw|hat|on|table A-u... A-u... - ajoute M. Raczek en jetant son chapeau sur la table. A-u... A-u... - Mr. Raczek added and threw his hat on the table. - Ale z chłopcem co? But|with|the boy|what - But what about the boy?

- Nie do fortecy A-u... A-u... tylko do Ham-ham czy Cham... bo nawet nie wiem... Not|to|fortress|||||only|to|||or|Cham|because|even|not|I know - Not to the fortress A-u... A-u... but to Ham-ham or Cham... because I don't even know... - Zwariowaliście, pijaki! You have gone crazy|drunks - You have gone crazy, drunks!

- Precz mi stąd, pijaki! Get away|from me|here|drunks - Sortez d'ici, bande d'ivrognes ! - Get out of here, you drunks!

Wiwat Napoleon! Long live|Napoleon Long live Napoleon!

- zawołał pan Raczek, a pan Domański zaczął śpiewać: called|Mr|Raczek|and|Mr|Domański|started|to sing - shouted Mr. Raczek, and Mr. Domański started to sing: Przechodniu, gdy w tę stronę zwrócisz swoje oko, Przybliż się i rozważaj ten napis głęboko... Przybliż się i rozważaj ten napis głęboko. Passerby|when|in|this|direction|you turn|your|eye|Draw near|yourself|and|contemplate|this|inscription|deeply||||||| Passants, lorsque vous tournez votre regard dans cette direction, approchez-vous et méditez profondément cette inscription.... Approchez-vous et méditez profondément cette inscription. Passerby, when you turn your eye this way, Draw near and contemplate this inscription deeply... Draw near and contemplate this inscription deeply. Głos jego stopniowo cichnął, jakby zagłębiając się w studni, potem umilkł na schodach, lecz znowu doleciał nas z ulicy. The voice|his|gradually|faded|as if|sinking|himself|in|the well|then|fell silent|on|the stairs|but|again|reached|us|from|the street Sa voix s'est progressivement calmée, comme si elle s'enfonçait dans un puits, puis s'est tue dans l'escalier, mais nous est revenue de la rue. His voice gradually faded, as if sinking into a well, then fell silent on the stairs, but again reached us from the street.

Sklep Mincla znałem od dawna, ponieważ ojciec wysyłał mnie do niego po papier, a ciotka po mydło. The store|Mincla|I knew|for|a long time|because|father|sent|me|to|him|for|paper|and|aunt|for|soap Je connaissais la boutique de Mincla depuis longtemps car mon père m'y envoyait pour acheter du papier et ma tante du savon. I had known Mincla's shop for a long time, as my father used to send me there for paper, and my aunt for soap.

Wiem tylko, że po pieprz, kawę i liście bobkowe szło się na lewo do stołu, za którym stały ogromne szafy, od sklepienia do podłogi napełnione szufladami. I know|only|that|after|pepper|coffee|and|leaves|bay|one went|reflexive pronoun|to|left|to|table|behind|which|stood|huge|wardrobes|from|ceiling|to|floor|filled|with drawers I only know that to get pepper, coffee, and bay leaves, you went left to the table, behind which stood huge cabinets, filled with drawers from ceiling to floor. Papier zaś, atrament, talerze i szklanki sprzedawano przy stole na prawo, gdzie były szafy z szybami, a po mydło i krochmal szło się w głąb sklepu, gdzie było widać beczki i stosy pak drewnianych. Paper|on the other hand|ink|plates|and|glasses|were sold|at|table|on|the right|where|there were|cabinets|with|glass|and|for|soap|and|starch|one went|reflexive pronoun|in|depth|of the store|where|there was|visible|barrels|and|stacks|packs|wooden ||||||||||||||||||||||||||||||||паків| Paper, ink, plates, and glasses were sold at the table on the right, where there were cabinets with glass doors, and for soap and starch, you went deeper into the store, where you could see barrels and stacks of wooden packages. Nawet sklepienie było zajęte. Even|ceiling|was|occupied Even the ceiling was occupied.

W każdej porze dnia siedział on pod oknem na fotelu obitym skórą, ubrany w niebieski barchanowy kaftan, biały fartuch i takąż szlafmycę. In|every|time|day|he sat|he|under|the window|on|the armchair|upholstered|with leather|dressed|in|blue|coarse woolen|kaftan|white|apron|and|the same|nightcap À tout moment de la journée, il s'assoit près de la fenêtre sur un fauteuil recouvert de cuir, vêtu d'un kaftan barchan bleu, d'un tablier blanc et d'une robe de chambre du même genre. At any time of the day, he sat by the window in a leather-upholstered chair, dressed in a blue barathea jacket, a white apron, and a matching nightcap. Przed nim na stole leżała wielka księga, w której notował dochód, a tuż nad jego głową wisiał pęk dyscyplin, przeznaczonych głównie na sprzedaż. In front of|him|on|table|lay|big|book|in|which|he recorded|income|and|just|above|his|head|hung|bunch|of disciplines|intended|mainly|for|sale Devant lui, sur la table, se trouvait un grand livre dans lequel il notait ses revenus, et juste au-dessus de sa tête était accroché un ensemble de disciplines, pour la plupart à vendre. In front of him on the table lay a large ledger in which he recorded the income, and just above his head hung a bunch of disciplines, mainly intended for sale. Starzec odbierał pieniądze, zdawał gościom resztę, pisał w księdze, niekiedy drzemał, lecz pomimo tylu zajęć, z niepojętą uwagą czuwał nad biegiem handlu w całym sklepie. The old man|received|money|gave|to the guests|change|wrote|in|the ledger|sometimes|dozed|but|despite|so many|tasks|with||attention|watched|over|course|trade|in|the whole|store Le vieil homme encaisse l'argent, rend la monnaie aux clients, écrit dans le registre, fait parfois la sieste, mais malgré tant d'activités, il surveille avec une attention incompréhensible les flux commerciaux dans toute la boutique. The old man received money, gave change to guests, wrote in the ledger, sometimes dozed off, but despite so many tasks, he watched over the course of trade in the entire shop with incomprehensible attention. On także, dla uciechy przechodniów ulicznych, od czasu do czasu pociągał za sznurek skaczącego w oknie kozaka i on wreszcie, co mi się najmniej podobało, za rozmaite przestępstwa karcił nas jedną z pęka dyscyplin. He|also|for|amusement|of passersby|street|from|time|to|time|pulled|on|string|jumping|in|window|Cossack|and|he|finally|what|to me|reflexive pronoun|least|liked|for|various|offenses|punished|us|one|of|bursts|disciplines Il tirait aussi de temps en temps, à l'amusement des passants, la ficelle du cosaque qui sautait aux fenêtres et enfin, et c'est ce que j'aimais le moins, il nous punissait pour diverses infractions par l'un de ses coups de discipline. He also, for the amusement of passing pedestrians, occasionally pulled the string of the jumping Cossack in the window, and he finally, which I liked the least, punished us for various offenses with one of the disciplinary whips. Mówię : nas, bo było nas trzech kandydatów do kary cielesnej : ja tudzież dwaj synowcy starego - Franc i Jan Minclowie. I say|us|because|there were|us|three|candidates|for|punishment|corporal|I|as well as|two|grandsons|old|Franc|and|Jan|Minclows Je dis : nous, parce qu'il y avait trois candidats au châtiment corporel : moi et les deux fils du vieil homme, Franc et Jan Mincl. I say 'us' because there were three of us candidates for corporal punishment: me and the two nephews of the old man - Franc and Jan Mincl.

Mizerny ten człeczyna odznaczał się niezwykłą punktualnością. miserable|this|little man|distinguished|himself||punctuality Cet homme maigre se distingue par sa ponctualité. This miserable little man was characterized by extraordinary punctuality. Najraniej przychodził do roboty, krajał mydło i ważył krochmal jak automat; jadł, co mu podano, w najciemniejszym kącie sklepu, prawie wstydząc się tego, że doświadcza ludzkich potrzeb. earliest|he came|to|work|he cut|soap|and|he weighed|starch|like|an automatic machine|he ate|what|to him|was served|in|the darkest|corner|of the store|almost|ashamed|himself|of this|that|he experiences|human|needs Il se mettait au travail très brusquement, tranchait le savon et pesait l'amidon comme un automate, mangeait ce qu'on lui servait dans le coin le plus sombre de l'atelier, presque honteux d'éprouver des besoins humains. He arrived at work the earliest, cut the soap, and weighed the starch like an automaton; he ate what was served to him in the darkest corner of the shop, almost ashamed that he experienced human needs. O dziesiątej wieczorem gdzieś znikał. At|ten|in the evening|somewhere|he was disappearing À dix heures du soir, il a disparu quelque part. At ten in the evening, he was disappearing somewhere. W tym otoczeniu upłynęło mi ośm lat, z których każdy dzień był podobny do wszystkich innych dni, jak kropla jesiennego deszczu do innych kropli jesiennego deszczu. In|this|environment|passed|to me|eight|years|from|which|every|day|was|similar|to|all|other|days|like|drop|autumn|rain|to|other|drops|autumn|rain Huit années se sont écoulées dans cet environnement, chaque jour étant semblable à tous les autres jours, comme une goutte de pluie d'automne à d'autres gouttes de pluie d'automne. I spent eight years in this environment, each day was similar to all the other days, like a drop of autumn rain to other drops of autumn rain.

Wstawałem rano o piątej, myłem się i zamiatałem sklep. I woke up|in the morning|at|five|I washed|myself|and|I swept|the store I got up in the morning at five, washed myself, and swept the shop. O szóstej otwierałem główne drzwi tudzież okiennicę. At|six|I opened|main|door|as well as|shutter À six heures, j'ai ouvert la porte principale. At six, I opened the main door as well as the shutters. W tej chwili, gdzieś z ulicy zjawiał się August Katz, zdejmował surdut, kładł fartuch i milcząc stawał między beczką mydła szarego a kolumną ułożoną z cegiełek mydła żółtego. In|this|moment|somewhere|from|street|appeared|himself|August|Katz|took off|overcoat|put on|apron|and|silently|stood|between|barrel|of soap|gray|and|column|arranged|from|bricks|of soap|yellow À ce moment-là, August Katz surgit de quelque part dans la rue, enlève sa redingote, met son tablier et se tient silencieusement entre un tonneau de savon gris et une colonne empilée de briques de savon jaune. At that moment, somewhere from the street, August Katz would appear, take off his coat, put on an apron, and silently stand between a barrel of gray soap and a column made of yellow soap bricks. Potem drzwiami od podwórka wbiegał stary Mincel mrucząc: Morgen! Then|through the door|from|the yard|ran in|old|Mincel|murmuring|Tomorrow Puis, par la porte de la cour, le vieux Mincel est entré en marmonnant : Morgen ! Then, through the courtyard door, old Mincel would rush in, mumbling: Morgen! , poprawiał szlafmycę, dobywał z szuflady księgę, wciskał się w fotel i parę razy ciągnął za sznurek kozaka. adjusted|nightcap|drew|from|drawer|book|squeezed|himself|into|armchair|and|a few|times|pulled|on|string|tassel Il a alors raccommodé sa robe de chambre, sorti un livre d'un tiroir, s'est calé dans un fauteuil et a tiré plusieurs fois sur la corde à linge. , adjusting his nightcap, pulling a book from the drawer, squeezing into the armchair, and pulling the cord of the samovar a couple of times. Dopiero po nim ukazywał się Jan Mincel i ucałowawszy stryja w rękę, stawał za swoim kontuarem, na którym podczas lata łapał muchy, a w zimie kreślił palcem albo pięścią jakieś figury. Only|after|him|appeared|himself|Jan|Mincel|and||uncle|in|hand|he stood|behind|his|counter|on|which|during|summer|he caught|flies|and|in|winter|he drew|with his finger|or|with his fist|some|figures Ce n'est qu'après lui qu'apparaît Jan Mincel qui, après avoir baisé la main de son oncle, se tient derrière son comptoir où il attrape les mouches en été et dessine des figures avec son doigt ou son poing en hiver. Only after him would Jan Mincel appear, and after kissing his uncle's hand, he would stand behind his counter, where during the summer he would catch flies, and in winter he would draw some figures with his finger or fist. Franca zwykle sprowadzano do sklepu. Franca|usually|was brought|to|the store Le franc était généralement apporté dans le magasin. Franca was usually brought to the store.

- Proszę funt kawy... Please|pound|of coffee - Please give me a pound of coffee...

- Niech pan da ryżu... let|sir|give|rice - Donnez au riz... - Please give me some rice...

- Pół funta mydła... Half|pound|of soap - Half a pound of soap...

- Za grosz liści bobkowych... For|a penny|leaves|bay - For a penny of bay leaves...

Wtedy Franc Mincel krzywił się najwięcej: otwierał i zamykał szuflady, obwijał towar w tutki z szarej bibuły, wbiegał na drabinkę, znowu zwijał, robiąc to wszystko z żałosną miną człowieka, któremu nie pozwalają ziewnąć. Then|Franc|Mincel|grimaced|himself|the most|opened|and|closed|drawers|wrapped|goods|in|tubes|of|gray|paper|ran up|on|the ladder|again|rolled up|doing|it|everything|with|pitiful|expression|man|to whom|not|allow|to yawn C'est là que Franc Mincel croasse le plus : il ouvre et ferme les tiroirs, emballe la marchandise dans des tutus de papier de soie gris, remonte l'échelle en courant, l'enroule à nouveau, le tout avec l'air pathétique d'un homme qui n'a pas le droit de bâiller. At that moment, Franc Mincel was grimacing the most: he was opening and closing drawers, wrapping goods in tubes of gray paper, running up a ladder, rolling up again, doing all this with a pathetic expression of a man who is not allowed to yawn. W końcu zbierało się takie mnóstwo interesantów, że i Jan Mincel, i ja musieliśmy pomagać Francowi w sprzedaży. In|the end|gathered|reflexive particle|such|multitude|buyers|that|both|Jan|Mincel|and|I||help|Franco|in|selling En fin de compte, une telle multitude de personnes intéressées s'est rassemblée que Jan Mincel et moi-même avons dû aider Franc à vendre. In the end, there were so many customers that both Jan Mincel and I had to help Franc with the sales. Stary wciąż pisał i zdawał resztę, od czasu do czasu dotykając palcami swojej białej szlafmycy, której niebieski kutasik zwieszał mu się nad okiem. The old man|still|wrote|and|submitted|the rest|from|time|to|time|touching|with his fingers|his|white|nightcap|which|blue|tassel|hung|over him|himself|over|eye Le vieil homme continua à écrire et à passer le reste, touchant de temps en temps de ses doigts sa robe de chambre blanche, dont la cuticule bleue pendait sur son œil. The old man was still writing and giving change, occasionally touching the fingers of his white nightcap, whose blue tassel hung over his eye.

Wówczas zbliżał się do niej stary Mincel i całował ją w rękę mówiąc : Then|approached|himself|to|her|old|Mincel|and|kissed|her|on|hand|saying Le vieux Mincel s'approcha d'elle et lui baisa la main en disant : At that moment, the old Mincel approached her and kissed her hand saying:

- Gut Morgen, meine Mutter! Good|morning|my|mother - Good morning, my mother!

- Proszę krochmalu... Please|starch - Please give me some starch...

- Dać migdałów za dziesiątkę... To give|almonds|for|ten - Give me almonds for ten...

- Lukrecji za grosz... Licorice|for|a penny - Licorice for a penny...

- Szarego mydła... Gray|soap - Gray soap...

Około południa zmniejszał się ruch za kontuarem towarów kolonialnych, a za to coraz częściej zjawiali się interesanci po stronie prawej sklepu, u Jana. Around|noon|decreased|reflexive pronoun|traffic|behind|counter|goods|colonial|and|behind|it|increasingly|more often|appeared|reflexive pronoun|customers|on|side|right|of the store|at|Jan ||||||||колоніальних|||||||з'являлися||||||| Vers midi, l'affluence derrière le comptoir des produits coloniaux a diminué, tandis que de plus en plus d'acheteurs se sont présentés sur le côté droit du magasin, chez John. Around noon, the traffic behind the colonial goods counter decreased, and more and more often, customers appeared on the right side of the store, at Jan's.

W rezultacie jednak i tutaj dużo się sprzedawało; nawet dzienny dochód z galanterii był kilka razy większy aniżeli z towarów kolonialnych i mydła. In|result|however|and|here|a lot|reflexive pronoun|was sold|even|daily||from|accessories|was|several|times|greater|than|from|goods|colonial|and|soap Par conséquent, on y vendait aussi beaucoup ; même le revenu journalier de la mercerie était plusieurs fois supérieur à celui des produits coloniaux et du savon. As a result, a lot was sold here as well; even the daily income from accessories was several times greater than from colonial goods and soap. Stary Mincel i w niedzielę bywał w sklepie. Old|Mincel|and|in|Sunday|used to be|in|the store Ancien Mincel, il était présent dans le magasin le dimanche. Old Mincel would also be in the store on Sundays.

Jednych tylko dyscyplin nigdy nie potrzebował okurzać dzięki swoim niedzielnym wykładom buchalterii, jeografii i towaroznawstwa. Some|only|disciplines|never|not|needed|to be humiliated|thanks to|his|Sunday|lectures|accounting|geography|and|commodity science Il n'y a qu'une discipline qu'il n'a jamais eu besoin de dépoussiérer grâce à ses cours du dimanche sur la comptabilité, la biographie et les matières premières. He never needed to dust off the only disciplines thanks to his Sunday lectures on accounting, geography, and commodity science. Powoli, w ciągu paru lat, tak przywykliśmy do siebie, że stary Mincel nie mógł obejść się beze mnie, a ja nawet jego dyscypliny począłem uważać za coś, co należało do familijnych stosunków. Slowly|in|course|few|years|so|we got used|to|each other|that|old|Mincel|not|could|get by|himself|without|me|and|I|even|his|discipline|I began|to consider|as||something|belonged|to|family|relations Lentement, en quelques années, nous nous sommes tellement habitués l'un à l'autre que le vieux Mincel ne pouvait plus se passer de moi, et j'ai commencé à considérer même sa discipline comme quelque chose qui relevait des relations familiales. Slowly, over a few years, we became so accustomed to each other that old Mincel could not do without me, and I even began to consider his discipline as something that belonged to family relations.

Obiady w dzień powszedni jadaliśmy w sklepie, naprzód dwaj młodzi Minclowie i August Katz, a następnie ja z pryncypałem. Lunches|in|weekday|ordinary|we ate|in|the store|first|two|young|Minclows|and|August|Katz|and|then|I|with|the principal ||||||||||||||||||начальником We had lunch on weekdays at the store, first two young Minclows and August Katz, and then I with the principal.

W czasie święta wszyscy zbieraliśmy się na górze i zasiadaliśmy do jednego stołu. In|time|holiday|everyone|gathered|ourselves|on|the mountain|and|sat|at|one|table During the holiday, we all gathered upstairs and sat down at one table. Na każdą Wigilię Bożego Narodzenia Mincel dawał nam podarunki, a jego matka w największym sekrecie urządzała nam (i swemu synowi) choinkę. On|every|Christmas Eve|Christmas|Birth|Mincel|gave|us|gifts|and|his|mother|in|greatest|secret|arranged|us|and|her|son|Christmas tree On every Christmas Eve, Mincel would give us gifts, and his mother secretly arranged a Christmas tree for us (and for her son). Wreszcie w pierwszym dniu miesiąca wszyscy dostawaliśmy pensję (ja brałem 10 złotych.) Finally|in|first|day|of the month|everyone|received|salary|I|took|zlotys) Finally, on the first day of the month, we all received our salary (I took 10 zlotys). Przy tej okazji każdy musiał wylegitymować się z porobionych oszczędności: ja, Katz, dwaj synowcy i służba. At|this|occasion|everyone|had to|identify|himself|with|made|savings|I|Katz|two|nephews|and|servants On this occasion, everyone had to show their savings: me, Katz, two nephews, and the staff. Nierobienie oszczędności, a raczej nieodkładanie co dzień choćby kilku groszy, było w oczach Mincla takim występkiem jak kradzież. Not making|savings|but|rather|not setting aside|every|day|even|a few|cents|was|in|the eyes of|Mincl|such|offense|as|theft Ne pas faire d'économies, ou plutôt ne pas mettre de côté ne serait-ce que quelques centimes par jour, était, aux yeux de Mincla, une transgression comparable au vol. Not saving money, or rather not putting aside even a few pennies every day, was in Mincel's eyes as serious an offense as theft. Za mojej pamięci przewinęło się przez nasz sklep paru subiektów i kilku uczniów, których pryncypał dlatego tylko usunął, że nic sobie nie oszczędzili. In|my|memory|passed|reflexive pronoun|through|our|shop|a few|clerks|and|a few|students|whom|principal|therefore|only|removed|that|nothing|to themselves||saved Dans mon souvenir, un couple de suppléants et quelques apprentis sont passés par notre magasin, que le directeur n'a retiré que parce qu'ils ne s'étaient rien épargné. In my memory, a few clerks and several apprentices passed through our shop, whom the principal dismissed solely because they had not saved anything. Dzień, w którym się to wydało, był ostatnim ich pobytu. The day|in|which|itself|it|was revealed|was|last|their|stay The day this was revealed was their last day with us. Nie pomogły obietnice, zaklęcia, całowania po rękach, nawet upadanie do nóg. No|helped|promises|spells|kissing|on|hands|even|falling|to|feet Les promesses, les incantations, les baisers sur les mains, et même le fait de tomber à ses pieds n'ont rien arrangé. Promises, spells, kissing hands, even falling to one's knees did not help. Stary nie ruszył się z fotelu, nie patrzył na petentów, tylko wskazując palcem drzwi wymawiał jeden wyraz: fort! The old man|not|moved|himself|from|the armchair|not|looked|at|the clients|only|pointing|with his finger|the door|uttered|one|word|fort Le vieil homme n'a pas bougé de son siège, n'a pas regardé les pétitionnaires, a pointé son doigt vers la porte et a prononcé un seul mot : fort ! The old man did not move from his chair, did not look at the petitioners, but pointed to the door with his finger and uttered one word: fort! fort! fort fort! ... Zasada robienia oszczędności stała się już u niego chorobliwym dziwactwem. The principle|of saving|savings|became|already||at|him|morbid|peculiarity ... Le principe de l'épargne est déjà devenu chez lui une manie morbide. ... The principle of saving had already become a morbid eccentricity for him. Dobry ten człowiek miał jedną wadę, oto - nienawidził Napoleona. Good|this|man|had|one|flaw|here|hated|Napoleon This good man had one flaw, namely - he hated Napoleon.

Sam nigdy o nim nie wspominał, lecz na dźwięk nazwiska Bonapartego dostawał jakby ataku wścieklizny; siniał na twarzy, pluł i wrzeszczał: szelma! He|never|about|him|not|mentioned|but|at|sound|surname|Bonaparte|would get|as if|attack|rabies|turned blue|in|face|spat|and|screamed|scoundrel Lui-même ne le mentionnait jamais, mais à l'évocation du nom de Bonaparte, il était pris d'une sorte de crise de rage ; il devenait tout bleu, crachait et hurlait : le salaud ! He never mentioned him, but at the sound of the name Bonaparte, he would seem to have an attack of rabies; he would turn pale, spit, and scream: scoundrel! szpitzbub! rascal rascal! rozbójnik!... robber bandit!... Usłyszawszy pierwszy raz tak szkaradne wymysły nieomal straciłem przytomność. Hearing|first|time|such|hideous|ideas||I lost|consciousness Entendre pour la première fois une invention aussi scabreuse a failli me faire perdre connaissance. Hearing such hideous nonsense for the first time, I almost lost consciousness.

Z czasem przekonałem się, że w naszym małym sklepie istnieją aż dwa wielkie stronnictwa, z których jedno, składające się ze starego Mincla i jego matki, bardzo lubiło Niemców, a drugie, złożone z młodych Minclów i Katza, nienawidziło ich. With|time|I convinced|myself|that|in|our|small|store|there are|as many as|two|great|factions|from||one|composed|itself|from|old|Mincl|and|his|mother|very|liked|Germans|and|the second|composed|from|young|Mincl family|and|Katz|hated|them Au fil du temps, j'ai découvert qu'il y avait jusqu'à deux grands partis dans notre petite boutique, dont l'un, composé du vieux Mincl et de sa mère, aimait beaucoup les Allemands, et l'autre, composé du jeune Mincl et de Katz, les détestait. Over time, I realized that in our small shop there were actually two great factions, one consisting of old Mincl and his mother, who really liked the Germans, and the other, made up of the young Mincls and Katz, who hated them. O ile pamiętam, ja tylko byłem neutralny. As|far|I remember|I|only|was|neutral As far as I remember, I was just neutral. W roku 1846 doszły nas wieści o ucieczce Ludwika Napoleona z więzienia. In|the year|reached|us|news|about|escape|Louis|Napoleon|from|prison En 1846, la nouvelle de l'évasion de Louis Napoléon nous parvient. In the year 1846, we received news of Louis Napoleon's escape from prison.

Sprawa po wielu. The matter|after|many Un cas après d'autres. The matter after many.

tłumaczeniach i wyjaśnieniach naturalnie zatarła się; ale stary od tej chwili zupełnie stracił humor i począł chudnąć. translations|and|explanations|naturally|blurred|itself|but|old man|from|this|moment|completely|lost|humor|and|began|to lose weight Les traductions et les explications se sont naturellement brouillées ; mais le vieil homme, à partir de ce moment, a complètement perdu son sang-froid et a commencé à perdre du poids. explanations and clarifications naturally faded away; but from that moment on, the old man completely lost his humor and began to lose weight. Pewnego zaś dnia usiadłszy na swym fotelu pod oknem już nie podniósł się z niego. One|then|day|having sat down|in|his||under|the window|no longer|not|lifted|himself|from|it Un jour, il s'est assis sur son fauteuil près de la fenêtre et ne s'est plus jamais levé. One day, having sat in his armchair by the window, he never got up from it again. Umarł oparty brodą na księdze handlowej, trzymając w ręce sznurek, którym poruszał kozaka. He died|resting|with his chin|on|the book|of commerce|holding|in|hand|string|with which|he moved|the Cossack Il est mort le menton appuyé sur un livre de commerce, tenant à la main une ficelle qui lui servait à déplacer le cosaque. He died with his chin resting on a trade book, holding in his hand a string with which he moved a Cossack. Przez kilka lat po śmierci stryja synowcy prowadzili wspólnie sklep na Podwalu i dopiero około 1850 roku podzielili się w ten sposób, że Franc został na miejscu z towarami kolonialnymi, a Jan z galanterią i mydłem przeniósł się na Krakowskie, do lokalu, który zajmujemy obecnie. For|several|years|after|death|uncle|cousins|ran|together|store|on|Podwal|and|only|around|year|divided|themselves|in|this|way|that|Franc||to||||||||||||||Krakowskie|to|premises|which|we occupy|currently Pendant plusieurs années après la mort de l'oncle, les fils et les belles-filles ont tenu ensemble le magasin de Podwale. Ce n'est que vers 1850 qu'ils se sont séparés, Franc restant avec les produits coloniaux et Jan déménageant dans la rue Krakowskie avec la mercerie et le savon, dans les locaux que nous occupons aujourd'hui. For several years after his uncle's death, the nephews jointly ran a shop on Podwale, and only around 1850 did they divide it in such a way that Franc stayed in place with colonial goods, while Jan moved to Krakowskie with fancy goods and soap, to the premises we currently occupy.

W kilka lat później Jan ożenił się z piękną Małgorzatą Pfeifer, ona zaś (niech spoczywa w spokoju) zostawszy wdową oddała rękę swoją Stasiowi Wokulskiemu, który tym sposobem odziedziczył interes prowadzony przez dwa pokolenia Minclów. In|a few|years|later|Jan|married|himself|with|beautiful|Małgorzata|Pfeifer|she|on the other hand|(may|rest|in|peace)|having become|a widow||hand|her|Stasiek|Wokulski|who|this|way|inherited|business|run|by|two|generations|Mincl Quelques années plus tard, Jan épousa la belle Margaret Pfeifer qui, devenue veuve, donna sa main à Stasiuk Wokulski, qui hérita ainsi d'une entreprise dirigée par deux générations de Minclas. A few years later, Jan married the beautiful Małgorzata Pfeifer, and she (may she rest in peace) after becoming a widow gave her hand to Stasiek Wokulski, who in this way inherited the business run by two generations of the Mincl family. Matka naszego pryncypała żyła jeszcze długi czas; kiedy w roku 1853 wróciłem z zagranicy, zastałem ją w najlepszym zdrowiu. The mother|of our|principal|lived|still|long|time|when|in|the year|I returned|from|abroad|I found|her|in|the best|health La mère de notre directeur est restée longtemps en vie ; à mon retour de l'étranger, en 1853, je l'ai trouvée en pleine santé. The mother of our principal lived for a long time; when I returned from abroad in 1853, I found her in the best of health.

Ciekawym!... Interesting Interesting!...

SENT_CWT:AFkKFwvL=6.59 PAR_TRANS:gpt-4o-mini=5.38 en:AFkKFwvL openai.2025-02-07 ai_request(all=402 err=0.00%) translation(all=321 err=0.00%) cwt(all=4038 err=1.14%)