Zacznij uczyć się tej lekcji już teraz

7 metrów pod ziemią, Ile osób zastrzeliłem? Zabijanie to nie powód do dumy – 7 metrów pod ziemią

Ile osób zastrzeliłem? Zabijanie to nie powód do dumy – 7 metrów pod ziemią

Wiem, do kogo będę strzelał, wiem, dlaczego będę strzelał,

wiem, z czego to wynika, jakie będą tego konsekwencje.

My nie jesteśmy w stanie w stu procentach potwierdzić trafienia,

ponieważ to jest paręset metrów, to może być nawet granica kilometra bądź dalej.

Kiedy jesteś w sytuacji bojowej i celujesz

w człowieka,

to w jaką część jego ciała celujesz?

Podczas licznych misji wojskowych służyłeś jako

snajper. No mam taką pokusę, żeby

zapytać cię o to,

ile osób zastrzeliłeś. Ale mam

oczywiście świadomość, że nie udzielisz mi

odpowiedzi na to pytanie, natomiast zastanawiam się, dlaczego tak

jest, dlaczego wojskowi

nie chcą o tym mówić, nie chcą odpowiadać

na takie pytania.

Czy człowiek chce o tym

zapomnieć czy być może przyczyny są zupełnie gdzie indziej?

Mogę powiedzieć tylko za siebie.

Myślę, że nie jest to powód do jakiejś szczególnej dumy.

Mogę być dumny z osiągnięć takich, nie wiem, że tu

byłem, to zrobiłem, tak pracowałem,

tu i tam, natomiast

myślę, że

to nie jest kryterium oceny dla mnie.

Bo tak naprawdę,

no mówię, zabijanie ludzi samo w sobie

nie jest niczym nobilitującym,

ta liczba

nie nobilituje.

Bo tak naprawdę, jeżeli się strzela do człowieka,

to nie ma znaczenia, to już się to robiło, to jest się do tego zdolnym,

w jakichś sytuacjach się to robiło. Te liczby,

no, byłoby to dziwne, gdybyśmy,

gdyby ludzie ochoczo odpowiadali na takie pytania.

Ja wiem, że to jest ciekawe, oczywiście, to jest ciekawość.

Natomiast

trudno mi nawet sobie wyobrazić, żebym jakieś szczególne

prowadził statystki, notował,

ile razy do kogo strzelałem. Raczej pamięta się jakieś konkretne sytuacje,

związane z jakimś przeżyciem, z jakąś sytuacją,

natomiast może,

no mówię, to nie jest nobilitujące,

te cyfry. Dlatego tak...

Żyjemy w świecie, w którym

niełatwo się rozmawia

o tego typu aktywnościach w sposób taki otwarty

i wprost.

I myślę, że też postrzeganie ludzi, którzy

by ochoczo odpowiadali na takie pytania, byłoby dziwne.

No więc to jest taka suma tego,

że

po prostu się tego nie mówi.

Michał, ty jesteś szkolony.

Miesiącami, latami jesteście przygotowywani

do tej sytuacji. Ale

w pewnym momencie dochodzi do sytuacji,

kiedy po raz pierwszy w twoim życiu

zamiast tej tarczy,

już w warunkach bojowych, pojawia się człowiek.

I czy ten pierwszy raz

jest szczególny w jakiś sposób?

Czy jest najtrudniejszy? Czy później jest łatwiej,

czy nic się nie zmienia?

Pewnym sposobem na

radzenie sobie z taką odpowiedzialnością

jest poukładanie sobie tego w systemie

wartości.

I nawet ten pierwszy raz tak naprawdę, poza tym,

że jest jakimś elementem na pewno

większego stresu niż normalnie,

to z czegoś wynika.

I on jakby był technicznym,

w cudzysłowie, nie chcę tu trywializować

tej sytuacji, ale była to jakby

konsekwencja sytuacji, w której się znalazłem. Po drugiej stronie

są to ludzie, którzy

też

mają,

przynajmniej powinni mieć, świadomość,

w jakiej sytuacji się wszyscy znaleźliśmy

i w tym całym

miejscu, po co oni są,

dlaczego to się dzieje.

Tak jak mówię,

nie...

Trudno mi sobie wyobrazić, żebyśmy,

nie wiem, żebym strzelał do

celów nieprzemyślanych, czyli

niewynikających z jakichś

konkretnych sytuacji, które nie są tak naprawdę,

które nie są tak naprawdę

elementem tej układanki, jakkolwiek to brzmi,

czyli do zupełnie przypadkowych ludzi.

To jest faktycznie zwyrodnienie,

nie wiem, że ktoś z tego czerpie przyjemność,

no to to tutaj byłby już pewien problem.

Tak naprawdę wykonujemy zadanie i to pozwala sobie

poukładać wszystko. Że jeżeli ja jestem tutaj

po coś, po drugiej stronie jest jakaś grupa ludzi, która

takie samo zadanie w stosunku do mnie,

nie wiem, czy ktoś je tak profesjonalnie zadaniował,

ale tak naprawdę chcą strzelać do mnie i chcą

trafić mnie, no to jesteśmy..., w tej

relacji tutaj nie ma...

Albo my, albo wy.

Czyli takie mocno, mocno zadaniowe podejście,

ale czy ten pierwszy raz, o który

dopytuję, czy on w twoim przypadku czymś się różnił

od pozostałych...?

Wiesz, to jest często tak, że to nie jest tak spektakularne jak

mamy...,

jak w obrazach filmowych.

Pierwszy raz, ten pierwszy. Często padają

strzały, my nie jesteśmy w stanie, strzelając, ja mówię,

w warunkach takich zewnętrznych, faktycznie w jakiejś misji wojskowej,

my nie jesteśmy w stanie w stu procentach potwierdzić trafienia,

ponieważ to jest paręset metrów, to może być nawet granica kilometra

bądź dalej.

A w moim przypadku to mniej więcej tak było.

Ja nie jestem w stanie potwierdzić stuprocentowej...,

czy ja zakładam faktycznie, ponieważ

nie następuje jakaś aktywność, nie wiem, człowieka po drugiej stronie

czy celu, że okej, że prawdopodobnie trafiłem,

prawdopodobnie zrobiłem to, co chciałem, ale tak naprawdę

stuprocentowo nie wiem.

Tak często bywa, to jest bardzo częste.

Chyba że jest walka na taką bardzo krótką odległość, no ale wtedy to nie jest snajperskie

strzelanie, to jest po prostu strzelanie.

Dlatego nie ma takiego efektu spektakularnego,

stuprocentowego, "och, to był ten",

"och, to był tamten", "to był drugi, trzeci, czwarty, piąty".

To troszkę inaczej wygląda, to jest mniej

spektakularne. Więcej jest takiej szarości w tym wszystkim,

dlatego... Może i dobrze, może

tak jest łatwiej.

Może i dobrze.

Może i tak, niż...

Chciałbym dopytać cię jeszcze o tę sferę emocjonalną. Czy w tej sytuacji strzału,

czy jest jakaś przestrzeń na to, żeby

się nad tym zastanowić.

Czy być może

myślisz wyłącznie technicznie o tym,

jak

ten strzał ma wyglądać? Czy myślisz o kierunkach wiatru

i tak dalej. Jak to wygląda?

Ja faktycznie skupiam się

na technicznym wykonaniu zadania.

Tak, pozwala mi to... I myślę, że większość kolegów

również, dlatego że tam jest dużo rzeczy, które naprawdę

trzeba

wziąć pod uwagę. Druga rzecz jest taka,

że takie podejście pozwala faktycznie

to zadanie wykonać, to jest troszkę jak lekarz,

nie chcę może tak aż dokładnie porównywać,

no niemniej jednak tak to wygląda, czy ratownik

medyczny, który działa w trakcie swojego...,

w jakiejś konkretnej sytuacji.

On też, myślę, głęboko nie analizuje, prawda?,

sytuacji, nie wiem, rodzinnej tego

człowieka, którego co prawda on ratuje,

tu troszkę może inaczej.

Niemniej jednak

to pozwala po prostu

odciąć się od tego, wykonać to zadanie,

skoncentrować się na tych technicznych aspektach.

Wszystko też zależy oczywiście od konkretów, dlatego że

trudno generalizować. Każda jednak sytuacja

ma swoje jakieś takie blaski i cienie.

Dobrze jest być

świadomym, wiedzieć naprawdę i mieć to przekonanie, że

ta moja rola tu, gdzie jestem, nie wiem,

jest ważna, jest potrzebna, ma sens.

Z tym może być różnie. Ale nie tam

na miejscu. Nie już tam na miejscu...

W tym sensie, na ile ta misja jest uzasadniona, tak?

Tak, na przykład.

Dlatego można wracać... Pewnie

niektórym zdarzałoby się

wracać później. Tam, w tej konkretnej sytuacji,

jeżeli to już jest wszystko zgodnie z procesem takim przygotowawczym,

to po prostu się jest i wykonuje zadanie.

Czy taka sytuacja, kiedy ty, potencjalnie,

przymierzasz się do strzału i myślisz

o żonie, o dzieciach tego człowieka, to oznacza

twój definitywny koniec?

Wiesz co, myślę, że byłoby to trudne faktycznie.

Ale tak jak mówię,

gdybym

hipotetycznie uczestniczył w sytuacji wewnątrz kraju

i była to przeciągająca się wielodniowa

sytuacja, można by faktycznie, taka

związana z jakaś sytuacją zakładniczą,

to pewnie takie myśli mogłyby przychodzić,

mogłyby jakieś takie informacje spływać, człowiek

by bardziej wchodził już w taką

rzeczywistość. Natomiast na misjach wojskowych, wojennych, gdzie te

operacje są, no, długotrwałe, jeżeli chodzi

o pobyt, ale same konkretnie akcje aż tak długotrwałe

nie są, parodniowe mogą być.

I te osoby są anonimowe, może nie do końca anonimowe, ale są

to obce nam osoby, często też kulturowo obce, więc

to czasem pomaga,

to nie, to tutaj skupiamy się na technicznym wykonaniu

zadania, jakkolwiek to brzmi,

to pomaga, tak.

Wspomniałeś o tym, że jest dużo tych aspektów

technicznych, o których

musisz pamiętać, na których musisz się skupić.

Jakie to są aspekty? O czym ty musisz myśleć?

Jak zaczynaliśmy w jednostce,

jak ja zaczynałem, bo ja dołączyłem

do jednostki

w 1998 roku,

więc, no już parę lat temu,

ale jednak nie na początku, jednostka już istniała,

byli już ludzie, którzy mogli mnie nauczyć,

oni pewnie troszkę inaczej zaczynali, bo początki były trudniejsze, ale nawet jeszcze

wtedy, ten przełom, no, prawie 20 lat temu,

ponad 20 lat temu,

to strzelectwo wyborowe było

jeszcze inaczej postrzegane. Chociażby z racji sprzętu,

chociażby z racji komputeryzacji tej przestrzeni

następował ogromny progress w wyniku działań

w Afganistanie, w Iraku,

taka technika i matematyka, fizyka mocno

weszła w

strzelanie dalekodystansowe i okazało się, że nawet,

że jednak ten snajper, no nie może być

tylko takim strzelcem, który coś tam sobie umie, coś nie umie,

coś wie, czegoś nie wie.

Właśnie, no, z samego skomplikowania

zjawiska strzału i zrozumienia tego, co się dzieje, dlaczego

nie trafiam, wyszło, że należy dość dużo

rzeczy sobie

przyswoić.

My wtedy zgłębialiśmy

fizykę,

matematyczne różne obliczenia, pojawiły się

komputery balistyczne, ale komputery balistyczne wymagały też

zasilenia danymi i...

one wtedy dawały nam informacje

obliczone na podstawie algorytmów,

no ale istotne było wiedzieć, prawda, z czego co wynika, no bo tak...

tak wpisywać coś i nie do końca później być

świadomym? Także to się tak rodziło i ta przestrzeń

ostatnich 20 lat to jest ogromny rozwój tej

dziedziny. Także dzień dzisiejszy

to już jest takie...

Że jak mówimy, że mamy do czynienia z profesjonalnym snajperem, no to on wie

dość dużo na temat zjawiska strzału, operuje,

potrafi przeliczyć wartości kątowe, stosuje lewo, prawo...

A tak mówiąc po ludzku, jakie rzeczy musisz uwzględnić,

żeby strzał był celny?

Wiesz co? I właśnie mimo tego wszystkiego,

mimo tych komputerów i tak dalej, i tak dalej,

no oczywiście, jak znasz odległość, no to wszystko jesteś w stanie zmierzyć.

To jest jedna taka rzecz, która wymaga świadomości,

ale też doświadczenia i - jeżeli

mówimy o tych zewnętrznych czynnikach - to jest wiatr.

Z tym całym wiatrem właśnie jest

walka,

żeby go prawidłowo zdiagnozować, ponieważ

twój strzał będzie...,

pocisk wystrzelony z twojej broni będzie leciał bardzo daleko.

I to jest taki pierwszy,

pierwszy jeszcze

i ostatni, można powiedzieć,

czynnik, który tworzy ze snajperstwa magię.

Czyli to, że ktoś potrafi faktycznie

bardzo ładnie, daleko..., zrozumieć wiatr

na tej odległości, go uwzględnić w swoich obliczeniach,

w zasadzie w obliczeniach już często komputera balistycznego,

to powoduje, że

trafiasz. To jest z tych rzeczy takich...

Bo rzeczy jest dużo,

faktycznie. To jest odległość do celu,

to jest, nie wiem, rodzaj kalibru, rodzaj broni,

wielkość, prawda? Czy wysokość montażu celownika

i tak dalej, i tak dalej.

Dość sporo rzeczy, ale wszystkie łatwo mierzalne.

Natomiast wiatr jest faktycznie takim czynnikiem, który,

o którym warto powiedzieć.

No i na końcu tego wszystkiego jest jeszcze człowiek,

czyli ta osoba, która musi swoje wyleżeć,

swoje...

No bo to człowiek

naciska język spustowy. Bardzo ważny czynnik,

bardzo ważny element. Element, który musi być wytrenowany,

on musi to rozumieć, on musi wiesz.

Na ile jest to ważne? Na tyle, że często,

często

jest dużo zawodów takich

dalekodystansowych w strzelaniu, prawda?

I ci strzelcy sportowi są bardzo dobrzy.

Bardzo dobrze trafiają, daleko strzelają,

mają już takie nowoczesne karabiny, często lepsze niż...

No właśnie i wielu tych ludzi

lubi się porównywać do

snajperów.

No ale jest ogromna różnica. To są bardzo dobrzy,

świetni strzelcy dalekodystansowi,

ale nie są żołnierzami i nie są

snajperami,

i tego wszystkiego, czego wymaga się od człowieka jako snajpera,

ci ludzie za sobą nie mają.

Także to jest... Ten człowiek jest ważny.

A jak wyszkolić żołnierza

w taki sposób, żeby w tej chwili próby

pociągnął jednak za spust,

żeby się nie zawahał?

To jest właśnie cały proces. Czyli... od początku,

do jednostki, do tego typu

aktywności zawodowej muszą trafić ludzie,

którzy mają

zdolność

i koncentracji, i oceny, i wykonania tego typu zadań,

dlatego tak ważna rola jest psychologów

w tym procesie selekcji.

To jest bardzo ważne tutaj. To powoduje, że

nie w stu procentach, bo to zawsze jest jakiś margines błędu,

ale udaje się

wybrać ludzi, którzy faktycznie profilem psychologicznym pasują

do tego, że będą w stanie z jednej strony trzeźwo

ocenić, bo nie chodzi o to, żeby bezmyślnie

naciskać i strzelać do ludzi, natomiast będą

zdeterminowani, żeby wykonać jakieś

postawione zadanie.

Także to jest ta pierwsza rzecz. Później jest szkolenie i nabieranie

umiejętności. Natomiast... No i dojdziemy już na końcu

do tego strzelania, to jest, cały ciąg wydarzeń musi nastąpić.

Musi być konkretne

miejsce, to konkretne tło, to konkretne zadanie.

Czyli mamy przygotowanie, mamy pewność siebie,

jesteśmy gotowi, robiliśmy to

na treningach, nawet jeżeli oczywiście nie strzelamy

do celów prawdziwych tylko do tarcz.

Mam ten bagaż doświadczeń,

mam pewność, że ja tą robotę zrobię.

No i pojawiam się w tym miejscu, gdzie faktycznie będę to robił, ale ja wiem, co tam robię,

wiem, do kogo będę strzelał, wiem, dlaczego będę strzelał.

Wiem, z czego to wynika, jakie będą tego konsekwencje.

Cały proces jest troszkę bardziej złożony.

To nie jest tak... To się może dziać szybko,

dynamicznie, ale wynika z jakiegoś procesu, jakiegoś ciągu zdarzeń.

Także ten człowiek na końcu,

który strzelał, wie, co robi. On musi wiedzieć.

Jeżeli nie wie, to znaczy, że jesteśmy w dziwnym

środowisku, bo to nie jest normalna sytuacja.

Możemy powiedzieć, że ten strzał

przez tego snajpera, on już w pewnym sensie

jest do niego wcześniej przygotowany.

To jest tak od strony technicznej,

od strony formalnej. Ale to daje pewien komfort,

daje komfort. O tym, że, no, moglibyśmy tutaj

rozmawiać o sytuacji wewnątrz kraju.

I o przepisach, które o tym decydują, i o pewnej skomplikowanej

sytuacji materii prawnej, która się zmienia, nie zmienia,

i faktycznie w sytuacji krajowej

bardzo duża odpowiedzialność prawna jest na samym strzelcu,

na tym człowieku, który będzie naciskał

język spustowy. Ona zawsze jest, ale jeżeli

działamy w operacji za granicą

jako wojsko, tam jest szereg rzeczy

wykonanych wcześniej - przepisów, decydujących o tym, czy

mi to można zrobić w ogóle, czy nie.

Okej. Idźmy dalej.

Kiedy jesteś w sytuacji bojowej

i celujesz w człowieka,

to w jaką część jego ciała celujesz?

To też nie jest jednoznaczne. Też pytanie, na które

nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Dlatego, że...

wiele zależy od konkretnej sytuacji, od konkretnego

zadania - co mam zrobić, jeżeli snajper ma po prostu

zabić człowieka?

Z jakiegoś powodu ma to wykonać,

takie jest zadanie i już,

nie oceniając, czy słusznie, czy nie.

No to pewnie będzie celował w

głowę bądź w tzw. "strefę śmierci",

która przebiega gdzieś w okolicy rdzenia kręgowego.

Ale jeżeli ten dystans jest, no,

duży, ponad 300-400 dalej,

no to

pytania, czy rzeczywiście dysponujemy odpowiednim sprzętem,

który jest w stanie tak precyzyjnie trafić.

No tak, głowa jest niewielka.

Tak, tak. Więc to wszystko jest bardzo zależne, nie ma tutaj reguły.

Bliższe dystanse pozwalają na pewno strzelać precyzyjniej,

nie wiem, wytrącić nawet broń z ręki,

uszkodzić komuś bark

czy strzelić w jakąś precyzyjną część ciała,

nie zabijając człowieka. To często policyjni snajperzy

czy właśnie w sytuacji takiej związanej z

sytuacją zakładniczą ma sens i jest stosowane, tak.

W sytuacji wojny

strzela się najczęściej, żeby zabić

czy też niekoniecznie?

Niekoniecznie, ale najczęściej tak.

W sytuacji wojny faktycznie,

walki takiej wojennej,

tak.

Niezwykle ważne

w twoim zadaniu jest to, jak wygląda

samo stanowisko snajperskie.

No właśnie, jak ono wygląda? Jak powinno wyglądać,

żebyś ty mógł byś skuteczny?

W filmach widzimy najczęściej jakieś

wieże kościelne,

dzwonnice. A w rzeczywistości?

To zależy, jaki film.

W rzeczywistości też, ponownie,

nie ma tutaj takich prostych odpowiedzi.

Na pewno każdemu snajperowi zależy, żeby nie było go widać,

żeby był dobrze schowany, żeby mógł

ewentualnie, nie wiem, opuścić głowę i podnieść, nie zostać zauważonym.

Czyli to maskowanie. A z tego wynika...

No ale również trzeba widzieć to

miejsce, w którym będzie się pracować, więc...

to nie jest tak, że da się to często

z ziemi zrobić, trzeba zająć jakieś stanowisko wyżej.

Więc nie ma takich

też prostych odpowiedzi.

No ale takie stanowisko musi pozwalać pracować.

Musi pozwalać pracować, co też

nie jest łatwe. No bo to jest wielogodzinne, wielodniowe

czasem po prostu siedzenie w jednym miejscu.

Wielodniowe nawet?

Wielodniowe też, tak, jeżeli jest taka potrzeba.

Oczywiście są granice, no są granice,

zwyczajne, ludzkiej takiej wytrzymałości. Wszystko zależy od

warunków. Jeżeli jest bardzo zimno,

to trzeba się tam przygotować odpowiednio i całą tą pracę zorganizować.

No ale właśnie ten kurs, o którym mówiłem,

snajperski,

no pozwala przećwiczyć te elementy, nauczyć się tego.

I zacząć... I później... Zbudować sobie warsztat,

takie klocki, z których później sobie można

w konkretnej sytuacji jakoś radzić, mieć to przećwiczone,

mieć tą taktykę wypracowaną,

bo to są takie zagadnienia taktyczne z tego poziomu,

i sobie radzić.

No ale nie jest to łatwe, bo...

No bo tutaj tak, to się tak wydaje,

to filmowo faktycznie

fajnie wygląda, wydaje się proste leżenie, natomiast

jeżeli to leżenie ma trwać parę godzin,

a i na przykład dwie doby, no to już łatwo nie jest.

Zdarzyło ci się znaleźć w takim poważnym

niebezpieczeństwie podczas jakiejś misji?

Zdarzyło mi się...

Jaka to była sytuacja?

Była to sytuacja,

parę było takich sytuacji. Też nieodzowne zresztą

dla prawie każdego, kto

wiele razy był na jakiejś misji i to

pewnie każdy coś takiego przeżył.

Przechodzę, poruszam się w jakimś mieście,

zmieniam stanowisko,

idę w jakiejś grupie ludzi, zabezpieczamy się,

idziemy wzdłuż, w środku budynku, ale

budynek nie ma okien, tylko tak naprawdę to jest taka

zburzona ruina.

Idzie grupa ludzi, ja idę ostatni,

pomieszczenie, dwa wielkie okna,

takie duże okna,

wszyscy przeszli, ja ostatni przechodzę, jedno okno,

kawałek ściany, bo ma być drugie okno i przechodzę to okno

i w tym momencie padają strzały do tego okna.

Czyli tuż przed tobą?

Tak, znaczy - za mną. Ja zdążyłem przejść, ktoś strzelił i spóźnił się.

Po prostu zwyczajnie się spóźnił.

Sekundę.

No tak, tak. No i między tymi oknami

trzeba jakoś tam wymyślić, jak wtedy faktycznie, no

bo on czeka, aż będę pewnie próbował przejść dalej,

żeby się z takiej sytuacji wyrwać.

Jak się wydostałeś?

Wiesz co? Dość klasycznie. Zawołałem

kolegów, powiedziałem, że prawdopodobnie gdzieś tam

człowiek będzie chciał strzelać.

Koledzy spojrzeli gdzieś z boku, gdzie to ewentualnie

mogłoby być. Oni zaczęli strzelać, ja

przebiegłem i się udało, tak?

Także tak mniej więcej to wyglądało.

I tego typu podobnych sytuacji

myślę, że dwie-trzy jeszcze bym mógł wymienić. Kiedyś

jechaliśmy, zresztą z Navalem właśnie,

który był u ciebie w programie,

jechaliśmy też w ramach jakiejś

operacji, było ciemno,

jechaliśmy samochodami,

dość szybko, w takim szyku bojowym,

w noktowizji, czyli całkowite zaciemnienie, no i

miejscowi

rebelianci przygotowali zasadzkę, coś

zauważyli, zaczęli strzelać, ale niedokładnie wiedzieli, gdzie, natomiast

pocisk, granat z ręcznego

granatnika przeleciał nam między samochodami.

Czyli my byliśmy w ruchu, byliśmy blisko siebie,

w ciemnym tym, tak, przeleciał granat

między samochodami.

Nie wyglądasz na człowieka, który mógłby się takich rzeczy obawiać.

Kawał chłopa, pewny siebie.

A jak jest w rzeczywistości? Czy to były takie

sytuacje, gdzie myślałeś sobie, że "chcę jak najszybciej do domu"?

Wiesz co? W czasie takie działania nie.

Nie. Dlatego, że

to znowu prawdopodobnie jakiś sposób na

dostosowanie się do sytuacji,

w czasie działania ja naprawdę nie zastanawiam się nad

zagrożeniem, tylko jestem dość mocno skoncentrowany

na tym, co mam zrobić, jak mam zrobić i kolejne

kroki, jak sobie to poukładać, żeby było dobrze.

I to pozwala

zupełnie się oderwać od jakichś elementów, związanych

z zagrożeniem. To znaczy oceniamy to zagrożenie, my jesteśmy

w tym środowisku, to nie jest tak, że jesteśmy gdzieś zamknięci

i skupieni. Cały czas musimy wiedzieć,

gdzie jesteśmy.

Ale taka postawa, takie nastawienie w głowie,

no,

faktycznie pomaga.

Myślę, że tak ma wiele osób

w różnych zawodach, które coś konkretnego wykonują,

a wiąże się to z jakimś ryzykiem,

to właśnie poprzez takie nastawienie...

W tym momencie nie ma czasu na...

Tak, nie ma czasu na analizowanie. Mało

komfortowe, mało komfortową

sytuacją jest sytuacja, kiedy wracasz

do obozu, do bazy,

tak kolokwialnie nazywając, do bazy,

i w tej bazie generalnie

faktycznie odpoczywasz.

I chciałbyś odpocząć,

no bo to jest moment relaksu tam, na miejscu.

W sytuacji zagrożenia, ale jednak.

Jest to potrzebne.

Jeżeli ta baza jest atakowana,

jeżeli są ostrzały,

bardzo często się to zdarza,

no to to jest taki moment, który faktycznie

powoduje, że nie masz gdzie odpocząć, nie masz gdzie...

Czyli kiedy to miejsce odpoczynku

staje się niebezpieczne?

Tak, kiedy to miejsce odpoczynku staje się jakimś tym,

to jest taki moment, który,

no, który jest takim, wiesz, takim

momentem trudniejszym, bo

tam każdy potrzebuje takiego,

tej chwili relaksu,

takiego drobnego resetu,

no i jeżeli jest zaburzony,

to jest troszeczkę trudniej.

No ale...

Ale, no, trzeba sobie z tym radzić,

no bo tak

to po prostu działa, trzeba sobie to wewnętrznie powiedzieć faktycznie,

że

"okej, tak wybrałem",

pomaga presja kolegów, myślę,

też, czyli generalnie widzisz, że inni też sobie

z tym radzą, tak

wzajemnie, wzajemne takie wsparcie,

nawet niewerbalne, to jest jakieś

takie chyba...

taki

pozawerbalny

kontakt,

no pozwala się wziąć do kupy i

sobie poradzić.

Natomiast

po powrocie faktycznie,

do domu już, do kraju,

do sytuacji normalnej,

mogą być elementy związane...

to nie mnie dotknęło jakoś szczególnie,

choć jest teoria, która mówi,

że każdy w zasadzie

w jakiś sposób jest dotknięty.

Może jeszcze przed tobą.

Tak, oby nie.

Tym stresem pourazowym

czy syndromem stresu

pourazowego, natomiast

pewnie

niektórych więcej niż mniej,

to już zależy indywidualnie.

A czy po czasie, czy zdarza

ci się być może

myśleć o tych ludziach,

do których celowałeś? Czy to jakoś

nie wraca? Czy oni ci się nie śnią?

Ja nie wracam już, ja nie wracam.

Ja mogę mówić tylko o sobie.

Nie wracam nie dlatego, że...

że nie jestem zdolny do

logicznego myślenia czy

zadawania sobie pytań.

Natomiast

nie wracam, bo...

No być może dlatego, że

tak naprawdę większość tych sytuacji była

związana z bardzo konkretnymi jakimiś

działaniami przeciwko konkretnym

ludziom. Przeciwko ludziom, którzy tak naprawdę,

no,

w naszej ocenie postępowali

nie tak jak

normalni ludzie powinni. Często

byli to przestępcy, często bandyci,

często zabijali niewinne osoby, po prostu,

zwyczajnie. Także to można by oceniać

różnie, osiągając różne cele polityczne...

To na pewno pomagało.

Tak, to pomaga.

A czy kiedy mierzysz, celujesz do takiego człowieka,

czy czujesz

jakiegoś rodzaju złość,

nienawiść do przeciwnika?

Nie, nie. Myślę, że nie. Nie.

W takich sytuacjach nie.

To jednak...

Znaczy, nie czuje się sympatii,

to jest oczywiste,

natomiast, no, nienawiść to za mocne słowa.

Czy jakieś takie złe emocje związane... aż

tak, to nie.

To by było dziwne, tak, to by było dziwne.

To już by było zbyt osobiste, zbyt

personalne,

mnie to na szczęście nie...

To pozwala też ocenić

trzeźwo tak naprawdę, czy

możemy do kogoś strzelać, czy nie.

I to trzeba pamiętać, że,

no, w tych współczesnych

konfliktach nie ma

swobody działania takiej,

jakby się wydawało. Czy nawet

w sytuacji wojennej,

nawet w najgorszej zawierusze,

w czasie najgorszej zawieruchy,

ten kurz później opada

i pojawiają się

prawnicy jednej, drugiej strony, trzeciej

strony, oceny

sytuacji...

I wtedy na chłodno analizuje

się każdą taką sytuację.

Tak, tak. Można się zastanawiać, czy

udział... Często są takie

dyskusje, prawda? Czy udział

żołnierzy gdzieś tam był potrzebny, czy niepotrzebny,

co to dało czy nie dało,

aspekty takie... Ale to już są

zupełnie inne rozmowy.

Natomiast

ja osobiście staram się

tak to sobie poukładać, żeby nie

mieć wątpliwości,

czy to miało sens, czy nie.

Michał, wielkie dzięki za spotkanie, dziękuję za rozmowę.

Dzięki bardzo.

Ile osób zastrzeliłem? Zabijanie to nie powód do dumy – 7 metrów pod ziemią Сколько|людей|я застрелил|Убийство|это|не|причина|для|гордости|метров|под|землёй How many people have I shot? Killing is not something to be proud of - 7 meters underground Combien de personnes ai-je abattues ? Il n'y a pas de quoi être fier de tuer - 7 mètres sous terre Сколько людей я застрелил? Убийство – это не повод для гордости – 7 метров под землёй.

Kiedy jesteś w sytuacji bojowej i celujesz Когда|ты|в|ситуации|боевой|и|целишься When you are in a combat situation and aiming Когда ты в боевой ситуации и целишься

w człowieka, в|человека into a man, в человека,

zapytać cię o to, спросить|тебя|о|это ask you about it спросить тебя об этом,

ile osób zastrzeliłeś. Ale mam сколько|людей|ты застрелил|Но|у меня есть how many people you shot. But I have сколько людей ты застрелил. Но я

jest, dlaczego wojskowi есть|почему|военные is why the military есть, почему военные

na takie pytania. на|такие|вопросы to such questions. на такие вопросы.

Czy człowiek chce o tym ли|человек|хочет|об|этом Does the man want about it Хотит ли человек об этом

Mogę powiedzieć tylko za siebie. Могу|сказать|только|за|себя I can only say for myself. Могу сказать только за себя.

byłem, to zrobiłem, tak pracowałem, я был|это|я сделал|так|я работал I was, I did it, that's how I worked я был, я это сделал, так я работал,

tu i tam, natomiast здесь|и|там|тогда как here and there, while здесь и там, однако

myślę, że думаю|что I think я думаю, что

Bo tak naprawdę, Потому что|так|на самом деле Because really Потому что на самом деле,

nie jest niczym nobilitującym, не|является|ничем|нобилирующим is nothing ennobling, не является ничем благородным,

ta liczba эта|число this number это число

nie nobilituje. не|нобилирует it does not ennoble. не нобилирует.

to nie ma znaczenia, to już się to robiło, to jest się do tego zdolnym, это|не|имеет|значения|это|уже|это|это|||есть|это|к|этому|способным it doesn't matter, you've done it before, you're capable of it, то это не имеет значения, это уже делалось, на это ты способен,

no, byłoby to dziwne, gdybyśmy, нет|было бы|это|странно|если бы мы well, it would be strange if we ну, было бы странно, если бы мы,

Natomiast Однако Whereas Однако

prowadził statystki, notował, вел|статистику|записывал he kept statistics, took notes, статистики, записывал,

natomiast może, однако|может but maybe в то время как может,

te cyfry. Dlatego tak... эти|цифры|Поэтому|так these numbers. That's why yes ... эти цифры. Поэтому так...

Żyjemy w świecie, w którym Мы живем|в|мире|в|котором We live in a world in which Мы живем в мире, в котором

niełatwo się rozmawia нелегко|(частица)|разговаривать it's not easy to talk не так просто говорить

o tego typu aktywnościach w sposób taki otwarty о|этого|типа||в|способ|такой|открытый about these types of activities in such an open manner о такого рода активностях открыто

i wprost. и|прямо and straight. и прямо.

że что что

Michał, ty jesteś szkolony. Михаил|ты|есть|обучен Michał, you are trained. Михаил, ты обучен.

Miesiącami, latami jesteście przygotowywani месяцами|годами|вы|готовятся You are prepared for months and years Месяцами, годами вас готовят

do tej sytuacji. Ale до|этой|ситуации|Но к этой ситуации. Но

kiedy po raz pierwszy w twoim życiu когда|в|раз|первый|в|твоей|жизни когда впервые в вашей жизни

zamiast tej tarczy, вместо|этой|щита instead of this shield, вместо этого щита,

I czy ten pierwszy raz Я|ли|этот|первый|раз And is it the first time И является ли этот первый раз

jest szczególny w jakiś sposób? есть|особенный|в|какой-то|способ is special somehow? особенным каким-то образом?

czy nic się nie zmienia? ли|ничего|(частица возвратного глагола)|не|меняется does nothing change? или ничего не меняется?

Pewnym sposobem na Определённым|способом|на A sure way to Определённым способом для

radzenie sobie z taką odpowiedzialnością справление|с|с|такой|ответственностью dealing with such responsibility справления с такой ответственностью

wartości. ценности values. ценностей.

większego stresu niż normalnie, большего|стресса|чем|обычно more stress than normal большего стресса, чем обычно,

to z czegoś wynika. это|из|чего-то|следует it comes from something. это из чего-то вытекает.

I on jakby był technicznym, Я|он|как бы|был|техническим And he's like a technical one И он как бы был техническим,

są to ludzie, którzy это|люди|люди|которые these are the people who это люди, которые

też тоже also тоже

mają, имеют have, имеют,

przynajmniej powinni mieć, świadomość, по крайней мере|должны|иметь|осознание at least they should be aware по крайней мере, они должны осознавать,

i w tym całym и|в|этом|всем и в этом всем

miejscu, po co oni są, месте|зачем|что|они|есть the place they are for месте, зачем они здесь,

dlaczego to się dzieje. почему|это|себя|происходит why is this happening. почему это происходит.

Tak jak mówię, Так|как|я говорю As i say Как я и говорю,

nie... нет Nope... нет...

Trudno mi sobie wyobrazić, żebyśmy, Трудно|мне|себе|представить|чтобы мы I find it hard to imagine that we would Мне трудно представить, чтобы мы,

nie wiem, żebym strzelał do не|знаю|чтобы я|стрелял|в I don't know if I'm shooting at не знаю, чтобы я стрелял в

celów nieprzemyślanych, czyli целей|непроработанных|то есть ill-considered goals, i.e. необдуманные цели, то есть

niewynikających z jakichś невытекающих|из|каких-то not resulting from any не вытекающих из каких-либо

które nie są tak naprawdę которые|не|являются|так|на самом деле which are not really которые на самом деле не являются

czyli do zupełnie przypadkowych ludzi. то есть|к|совершенно|случайным|людям that is, to completely random people. то есть к совершенно случайным людям.

To jest faktycznie zwyrodnienie, Это|есть|на самом деле|дегенерация This is actually a degeneration Это действительно дегенерация,

no to to tutaj byłby już pewien problem. но|это||здесь|был бы|уже|определенный|проблема then there would be a problem here. так что это уже была бы определенная проблема.

poukładać wszystko. Że jeżeli ja jestem tutaj упорядочить|всё|что|если|я|есть|здесь put everything in order. That if I'm here всё упорядочить. Что если я здесь

ma мама has имеет

takie samo zadanie w stosunku do mnie, такое|же|задание|в|отношении|ко|мне the same task for me, такую же задачу по отношению ко мне,

trafić mnie, no to jesteśmy..., w tej попасть|мне|ну|тогда|мы|в|этой hit me, then we're ... in this one попасть в меня, ну так мы..., в этой

relacji tutaj nie ma... отношений|здесь|нет|имеется there is no report here ... отношении здесь нет...

Albo my, albo wy. Либо|мы|либо|вы Either we or you. Либо мы, либо вы.

ale czy ten pierwszy raz, o który но|ли|этот|первый|раз|о|который but is it the first time for which но был ли этот первый раз, о котором

od pozostałych...? от|остальных from others ...? от остальных...?

Wiesz, to jest często tak, że to nie jest tak spektakularne jak Знаешь|это|есть|часто|так|что|это|не|есть|так|зрелищное|как You know, it's often the case that it's not as spectacular as Знаешь, часто бывает так, что это не так зрелищно, как

mamy..., у нас у нас...,

jak w obrazach filmowych. как|в|изображениях|фильмовых as in the movie pictures. как в фильмах.

strzały, my nie jesteśmy w stanie, strzelając, ja mówię, выстрелы|мы|не|есть|в|состоянии|стреляя|я|говорю arrows, we are not able to shoot, I say выстрелы, мы не в состоянии, стреляя, я говорю,

bądź dalej. будь|дальше keep going. будь дальше.

czy ja zakładam faktycznie, ponieważ ли|я|предполагаю|на самом деле|потому что do I actually assume because или я действительно предполагаю, потому что

prawdopodobnie zrobiłem to, co chciałem, ale tak naprawdę вероятно|я сделал|это|что|я хотел|но|так|на самом деле I probably did what I wanted but really did вероятно, я сделал то, что хотел, но на самом деле

stuprocentowo nie wiem. сто процентов|не|знаю I don't know 100%. на сто процентов не знаю.

Chyba że jest walka na taką bardzo krótką odległość, no ale wtedy to nie jest snajperskie Наверное|что|есть|бой|на|такую|очень|короткую|дистанцию|ну|но|тогда|это|не|является|снайперским Unless there is a close-range fight, but then it's not sniper Разве что это бой на очень коротком расстоянии, но тогда это не снайперская стрельба.

stuprocentowego, "och, to był ten", ста процентного|ох|это|был|тот 100%, "oh, that was it", стопроцентного, "ох, это был тот",

"och, to był tamten", "to był drugi, trzeci, czwarty, piąty". ох|это|был|тот|||второй|третий|четвертый|пятый "oh, that was that", "that was the second, third, fourth, fifth". "ох, это был другой", "это был второй, третий, четвертый, пятый".

dlatego... Może i dobrze, może поэтому|Может|и|хорошо|может that's why ... maybe good, maybe поэтому... Может, это и хорошо, может,

tak jest łatwiej. так|есть|легче it's easier that way. так проще.

Może i dobrze. Может|и|хорошо Maybe as well. Может, это и хорошо.

Może i tak, niż... Может|и|так|чем Maybe so, than ... Может, и так, чем...

się nad tym zastanowić. reflexive pronoun|над|этим|задуматься think about it. подумать об этом.

Czy być może ли|быть|может Or maybe Может быть,

myślisz wyłącznie technicznie o tym, ты думаешь|исключительно|технически|о|этом you only think technically about it ты думаешь об этом исключительно с технической точки зрения,

jak как how как

i tak dalej. Jak to wygląda? и|так|дальше|Как|это|выглядит and so on. How does it look like? и так далее. Как это выглядит?

Ja faktycznie skupiam się Я|действительно|сосредотачиваюсь|на I am actually focusing Я действительно сосредоточен

na technicznym wykonaniu zadania. на|техническом|выполнении|задания on the technical execution of the task. на техническом выполнении задания.

Tak, pozwala mi to... I myślę, że większość kolegów Да|позволяет|мне|это|И|думаю|что|большинство|коллег Yes, it allows me ... And most of my colleagues, I think Да, это позволяет мне... И я думаю, что большинство коллег

trzeba нужно нужно

że takie podejście pozwala faktycznie что|такое|подход|позволяет|фактически that this approach actually allows что такой подход действительно позволяет

w jakiejś konkretnej sytuacji. в|какой-то|конкретной|ситуации in some particular situation. в какой-то конкретной ситуации.

sytuacji, nie wiem, rodzinnej tego ситуации|не|знаю|семейной|этого family situation, I do not know this Ситуацию, не знаю, семейную этого

tu troszkę może inaczej. здесь|немного|может|по-другому maybe a little different here. здесь немного может быть по-другому.

Niemniej jednak Тем не менее|однако However Тем не менее

to pozwala po prostu это|позволяет|| it just allows это просто позволяет

trudno generalizować. Każda jednak sytuacja трудно|обобщать|Каждая|однако|ситуация hard to generalize. However, any situation трудно обобщать. Однако каждая ситуация

Dobrze jest być Хорошо|есть|быть It's good to be Хорошо быть

ta moja rola tu, gdzie jestem, nie wiem, эта|моя|роль|здесь|где|я|не|знаю this is my role where I am, I don't know моя роль здесь, где я нахожусь, не знаю,

na miejscu. Nie już tam na miejscu... на|месте|Не|уже|там|на|месте at location. Not there anymore ... на месте. Не уже там на месте...

Tak, na przykład. Да|на|пример Yes, for example. Да, например.

Dlatego można wracać... Pewnie Поэтому|можно|возвращаться|Наверняка That's why you can come back ... Sure Поэтому можно возвращаться... Наверное

niektórym zdarzałoby się некоторым|случалось|себя some would have happened некоторым случалось

twój definitywny koniec? твой|окончательный|конец your definitive end? твой окончательный конец?

Ale tak jak mówię, Но|так|как|я говорю But like I say Но как я и говорю,

gdybym если бы я if i если бы я

sytuacja, można by faktycznie, taka ситуация|можно|бы|фактически|такая the situation, one might actually, like this ситуация, можно было бы фактически, такая

związana z jakaś sytuacją zakładniczą, связанная|с|какая-то|ситуацией|заложнической related to some hostage situation, связанная с какой-то ситуацией с заложниками,

o pobyt, ale same konkretnie akcje aż tak długotrwałe о|пребывание|но|сами|конкретные|действия|так||долгосрочные for a stay, but the actions themselves are so long-lasting о пребывании, но сами конкретные действия не такие уж длительные

nie są, parodniowe mogą być. не|являются|многодневные|могут|быть they are not, they can be several days. могут быть краткосрочными.

to czasem pomaga, это|иногда|помогает it helps sometimes это иногда помогает,

to nie, to tutaj skupiamy się na technicznym wykonaniu это|нет|это|здесь|сосредотачиваемся|на|на|техническом|выполнении then no, this is where we focus on technical performance нет, здесь мы сосредотачиваемся на техническом исполнении

zadania, jakkolwiek to brzmi, задания|как бы это ни звучало|это|звучало tasks, however it sounds задачи, как бы это ни звучало,

to pomaga, tak. это|помогает|да it helps, yeah. это помогает, да.

technicznych, o których технических|о|которых technical about which технических, о которых

Jakie to są aspekty? O czym ty musisz myśleć? Какие|это|есть|аспекты|О|чем|ты|должен|думать What are these aspects? What do you have to think about? Какие это аспекты? О чем ты должен думать?

Jak zaczynaliśmy w jednostce, Как|мы начинали|в|подразделении As we started in the unit, Когда мы начинали в подразделении,

do jednostki до|единицы to the unit к подразделению

w 1998 roku, в|году in 1998, в 1998 году,

więc, no już parę lat temu, так|но|уже|несколько|лет|тому well, a few years ago так что, ну уже несколько лет назад,

ponad 20 lat temu, более|лет|назад over 20 years ago, более 20 лет назад,

to strzelectwo wyborowe było это|стрельба|спортивная| it was the sniper shooting это выборочное стрельба воспринималась

w Afganistanie, w Iraku, в||в|Ираке in Afghanistan, in Iraq, в Афганистане, в Ираке,

weszła w вошла|в entered in вошла в

coś wie, czegoś nie wie. что-то|знает|чего-то|не|знает knows something, does not know something. что-то знает, чего-то не знает.

Właśnie, no, z samego skomplikowania Именно|ну|из|самого|усложнения Exactly, from the sheer complication Действительно, ну, из самого усложнения

rzeczy sobie вещи|себе things to yourself вещей себе

przyswoić. усвоить assimilate. усвоить.

My wtedy zgłębialiśmy Мы|тогда|углублялись We then explored Мы тогда углублялись

fizykę, физику physics, в физику,

matematyczne różne obliczenia, pojawiły się математические|разные|вычисления|| various mathematical calculations emerged математические различные вычисления, появились

zasilenia danymi i... питания|данными| data feed and ... подачи данных и...

one wtedy dawały nam informacje они|тогда|давали|нам|информацию they gave us information then они тогда давали нам информацию

obliczone na podstawie algorytmów, рассчитанные|на|основе|алгоритмов calculated on the basis of algorithms, вычисленную на основе алгоритмов,

świadomym? Także to się tak rodziło i ta przestrzeń сознательным|Также|это|себя|так|рождалось|и|это|пространство conscious? This is also how this space was born осознанным? Также это так и рождалось, и это пространство

dziedziny. Także dzień dzisiejszy области|Также|день|сегодняшний fields. Also today области. Так что сегодняшний день

to już jest takie... это|уже|есть|такое it's so ... это уже такое...

Że jak mówimy, że mamy do czynienia z profesjonalnym snajperem, no to on wie Что|как|мы говорим|что|у нас|к|делу|с|профессиональным|снайпером|ну|то|он|знает That when we say that we are dealing with a professional sniper, he knows Что когда мы говорим, что имеем дело с профессиональным снайпером, он знает

żeby strzał był celny? чтобы|выстрел|был|точным to make the shot accurate? чтобы выстрел был точным?

Wiesz co? I właśnie mimo tego wszystkiego, Знаешь|что|я|только что|несмотря на|это|все You know what? And just despite all this Знаешь что? И именно несмотря на все это,

mimo tych komputerów i tak dalej, i tak dalej, несмотря на|этих|компьютеров|и|так|далее|и|так|далее despite these computers and so on and so on несмотря на эти компьютеры и так далее, и так далее,

no oczywiście, jak znasz odległość, no to wszystko jesteś w stanie zmierzyć. ну|конечно|как|знаешь|расстояние|ну|то|все|ты|в|состоянии|измерить of course, if you know the distance, you can measure it all. ну конечно, если знаешь расстояние, то все это можно измерить.

ale też doświadczenia i - jeżeli но|тоже|опыт|и|если but also experiences and - if но также опыт и - если

walka, борьба fight, борьба,

żeby go prawidłowo zdiagnozować, ponieważ чтобы|его|правильно|диагностировать|поскольку to diagnose it correctly because чтобы его правильно диагностировать, потому что

twój strzał będzie..., твой|выстрел|будет your shot will be ... твой выстрел будет...,

I to jest taki pierwszy, Я|это|есть|такой|первый And this is the first И это такой первый,

pierwszy jeszcze первый|еще first one yet первый еще

i ostatni, można powiedzieć, и|последний|можно|сказать and the last one can say и последний, можно сказать,

bardzo ładnie, daleko..., zrozumieć wiatr очень|красиво|далеко|понять|ветер very nice, far ..., understand the wind очень красиво, далеко..., понять ветер

to powoduje, że это|вызывает|что this results in это вызывает, что

trafiasz. To jest z tych rzeczy takich... попадаешь|Это|есть|из|тех|вещей|таких you hit. This is one of those things like ... ты попадаешь. Это из тех вещей таких...

Bo rzeczy jest dużo, Потому что|вещей|есть|много Because there are many things Потому что вещей много,

i tak dalej, i tak dalej. и|так|далее|и|так|далее and so on and so forth. и так далее, и так далее.

o którym warto powiedzieć. о|котором|стоит|сказать which is worth mentioning. стоит поговорить.

swoje... свои own... свое...

No bo to człowiek Нет|потому что|это|человек Because it's a human Потому что это человек

często часто often часто

jest dużo zawodów takich есть|много|профессий|таких there are many professions like this существует много профессий таких

dalekodystansowych w strzelaniu, prawda? дальнобойных|в|стрельбе|правда long-distance shooting, right? дальнобойных в стрельбе, правда?

Bardzo dobrze trafiają, daleko strzelają, Очень|хорошо|попадают|далеко|стреляют They hit very well, they shoot far, Очень хорошо попадают, стреляют далеко,

lubi się porównywać do любит|себя|сравнивать|с likes to be compared to любит себя сравнивать с

snajperów. снайперов snipers. снайперами.

świetni strzelcy dalekodystansowi, отличные|стрелки|дальнобойные great long-range shooters, отличные стрелки на дальние дистанции,

ale nie są żołnierzami i nie są но|не|являются|солдатами|и|не|являются but they are not soldiers and they are not но они не солдаты и не являются

snajperami, снайперами snipers, снайперами,

A jak wyszkolić żołnierza А|как|подготовить|солдата And how to train a soldier А как подготовить солдата

pociągnął jednak za spust, потянул|однако|за|спусковой крючок but pulled the trigger, всё-таки нажал на спуск,

żeby się nie zawahał? чтобы|себя|не|колебался so that he would not hesitate? чтобы не колебался?

do jednostki, do tego typu до|единицы|до|этого|типа to the unit, to this type до единицы, до такого типа

aktywności zawodowej muszą trafić ludzie, |профессиональной|должны|попасть|люди people must hit professional activity, в профессиональной деятельности должны быть люди,

którzy mają которые|имеют who have которые имеют

zdolność способность capacity способности

w tym procesie selekcji. в|этом|процессе|селекции in this selection process. в этом процессе селекции.

ale udaje się но|удается|себя but it works но удается

zdeterminowani, żeby wykonać jakieś решительные|чтобы|выполнить|что-то determined to do some полны решимости выполнить какое-то

postawione zadanie. поставленное|задание task assigned. поставленное задание.

umiejętności. Natomiast... No i dojdziemy już na końcu навыки|Однако|Ну|и|мы дойдем|уже|на|конце skills. But ... And we'll get to the end навыков. А потом... И в конце концов мы

Musi być konkretne Должно|быть|конкретное It has to be specific Должно быть конкретное

miejsce, to konkretne tło, to konkretne zadanie. место|это|конкретное|фон||конкретное|задание a place, a specific background, a specific task. место, конкретный фон, конкретная задача.

jesteśmy gotowi, robiliśmy to мы|готовы|мы делали|это we are ready we did it мы готовы, мы делали это

Mam ten bagaż doświadczeń, У меня|этот|багаж|опыта I have this baggage of experience, У меня есть этот багаж опыта,

mam pewność, że ja tą robotę zrobię. у меня есть|уверенность|что|я|эту|работу|сделаю I am sure that I will do this job. Я уверен, что я сделаю эту работу.

No i pojawiam się w tym miejscu, gdzie faktycznie będę to robił, ale ja wiem, co tam robię, Ну|и|появляюсь|себя|в|этом|месте|где|на самом деле|я буду|это|делать|но|я|знаю|что|там|делаю And I show up in the place where I'm actually going to do it, but I know what I'm doing there, И вот я появляюсь в том месте, где действительно буду это делать, но я знаю, что я там делаю,

To nie jest tak... To się może dziać szybko, Это|не|есть|так|Это|может||происходить|быстро It's not like this ... It can be fast Это не так... Это может происходить быстро,

Także ten człowiek na końcu, Также|этот|человек|на|конце Also this man at the end, Так что этот человек в конце,

Jeżeli nie wie, to znaczy, że jesteśmy w dziwnym Если|не|знает|то|значит|что|мы|в|странном If he doesn't know, then we're in weird Если он не знает, значит, мы в странной

Możemy powiedzieć, że ten strzał Мы можем|сказать|что|этот|выстрел We can say this shot Мы можем сказать, что этот выстрел

jest do niego wcześniej przygotowany. есть|к|нему|заранее|подготовленный is prepared for it in advance. к нему заранее подготовлен.

rozmawiać o sytuacji wewnątrz kraju. говорить|о|ситуации|внутри|страны talk about the situation inside the country. говорить о ситуации внутри страны.

i faktycznie w sytuacji krajowej и|фактически|в|ситуации|национальной and indeed in the national situation и действительно в национальной ситуации

działamy w operacji za granicą действуем|в|операции|за|границей we operate in operations abroad мы действуем в операции за границей

Okej. Idźmy dalej. Окей|Идём|дальше Okay. Let's move on. Окей. Давайте продолжим.

Kiedy jesteś w sytuacji bojowej Когда|ты есть|в|ситуации|боевой When you are in a combat situation Когда вы находитесь в боевой ситуации

i celujesz w człowieka, и|целишься|в|человека and you aim at a man, и ты целишься в человека,

zadania - co mam zrobić, jeżeli snajper ma po prostu задания|что|я должен|сделать|если|снайпер|имеет|| tasks - what should I do if the sniper is supposed to задачи - что мне делать, если снайпер просто

zabić człowieka? убить|человека kill a man? должен убить человека?

takie jest zadanie i już, |есть|задание|и|уже this is the task and now такова задача и всё,

duży, ponad 300-400 dalej, большой|более чем|дальше large, over 300-400 on, большое, более 300-400 дальше,

no to нет|это well then ну так

pytania, czy rzeczywiście dysponujemy odpowiednim sprzętem, вопросы|ли|действительно|располагаем|соответствующим|оборудованием questions whether we really have the appropriate equipment, вопросы, действительно ли у нас есть соответствующее оборудование,

No tak, głowa jest niewielka. Ну|да|голова|есть|небольшая Well, the head is small. Ну да, голова небольшая.

Tak, tak. Więc to wszystko jest bardzo zależne, nie ma tutaj reguły. Да|да|Так|это|все|есть|очень|зависимо|не|есть|здесь|правила Yes Yes. So it is all very dependent, there is no rule here. Да, да. Так что все это очень зависит, здесь нет правила.

uszkodzić komuś bark повредить|кому|плечо hurt someone's shoulder повредить кому-то плечо

czy właśnie w sytuacji takiej związanej z ли||в|ситуации|такой|связанной|с or just in such a situation related to или именно в такой ситуации, связанной с

W sytuacji wojny В|ситуации|войны In a situation of war В ситуации войны

strzela się najczęściej, żeby zabić стреляет|возвратное местоимение|чаще всего|чтобы|убить most often it is shot to kill чаще всего стреляют, чтобы убить

czy też niekoniecznie? ли|тоже|не обязательно or not necessarily? или не обязательно?

Niekoniecznie, ale najczęściej tak. Необязательно|но|чаще всего|да Not necessarily, but most often yes. Не обязательно, но чаще всего да.

W sytuacji wojny faktycznie, В|ситуации|войны|фактически In fact, in a situation of war, В ситуации войны действительно,

walki takiej wojennej, борьбы|такой|военной such a war fight, в таких военных действиях,

tak. да да.

Niezwykle ważne Невероятно|важно Extremely important Крайне важно

samo stanowisko snajperskie. само|место|снайперское the sniper position itself. самое снайперское место.

żebyś ty mógł byś skuteczny? чтобы ты|ты|мог|был|эффективным so that you could be effective? чтобы ты мог быть эффективным?

W filmach widzimy najczęściej jakieś В|фильмах|мы видим|чаще всего|что-то We usually see some in the movies В фильмах мы чаще всего видим какие-то

wieże kościelne, башни|церковные church towers, церковные башни,

dzwonnice. A w rzeczywistości? звонницы|А|в|реальности bell towers. And in fact? колокольни. А на самом деле?

To zależy, jaki film. Это|зависит|какой|фильм It depends what movie. Это зависит от того, какой фильм.

W rzeczywistości też, ponownie, В|реальности|тоже|снова In fact, too, again На самом деле тоже, снова,

nie ma tutaj takich prostych odpowiedzi. нет|есть|здесь|таких||ответов there are no such simple answers here. здесь нет таких простых ответов.

Czyli to maskowanie. A z tego wynika... Значит|это|маскировка|А|из|этого|следует So it's masking. And from this it follows ... То есть это маскировка. А из этого следует...

to nie jest tak, że da się to często это|не|есть|так|что|сделать|себя|это|часто it's not that you can do it often это не так, что это можно часто

Więc nie ma takich Так что|не|есть|таких So there are no such Так что нет таких

też prostych odpowiedzi. тоже||ответов also simple answers. тоже простых ответов.

Musi pozwalać pracować, co też Должен|позволять|работать|что|тоже Must let work as well Должна позволять работать, что тоже

czasem po prostu siedzenie w jednym miejscu. иногда|||сидение|в|одном|месте sometimes just sitting in one place. иногда просто сидение на одном месте.

Wielodniowe nawet? многодневные|даже Even many days? Многодневная даже?

warunków. Jeżeli jest bardzo zimno, условий|Если|будет|очень|холодно conditions. If it's very cold условий. Если очень холодно,

snajperski, снайперский sniper, снайперский,

I zacząć... I później... Zbudować sobie warsztat, Я|начать||потом|Построить|себе|мастерскую And start ... And then ... Build yourself a workshop, И начать... А потом... Построить себе мастерскую,

mieć tą taktykę wypracowaną, иметь|эту|тактику|выработанную have this tactic worked out, иметь эту тактику выработанной,

i sobie radzić. и|себе|справляться and cope. и справляться с этим.

No ale nie jest to łatwe, bo... Но|но|не|есть|это|легкое|потому что Well, it's not easy, because ... Но это не легко, потому что...

to filmowo faktycznie это|кино|фактически it is cinematic actually это действительно выглядит киношно,

a i na przykład dwie doby, no to już łatwo nie jest. а|и|на|пример|две|сутки|но|это|уже|легко|не|есть And, for example, two days, well, it's not easy anymore. а, например, два дня, то это уже не так просто.

niebezpieczeństwie podczas jakiejś misji? опасности|во время|какой-то|миссии danger on a mission? опасности во время какой-либо миссии?

Zdarzyło mi się... Произошло|мне|себя It happened to me ... Мне приходилось...

Jaka to była sytuacja? Какая|это|была|ситуация What was the situation like? Какова была ситуация?

Była to sytuacja, была|это|ситуация It was a situation Это была ситуация,

dla prawie każdego, kto для|почти|каждого|кто for almost anyone для почти каждого, кто

wiele razy był na jakiejś misji i to много|раз|был|на|какой-то|миссии|и|это he was on a mission many times and this много раз был на какой-то миссии и это

pewnie każdy coś takiego przeżył. наверное|каждый|что-то|такого|пережил probably everyone has experienced something like that. наверняка каждый что-то подобное пережил.

zmieniam stanowisko, меняю|позицию I change my position, я меняю позицию,

zburzona ruina. разрушенная|руина torn down ruin. разрушенная руина.

pomieszczenie, dwa wielkie okna, помещение|два|большие|окна a room, two large windows, помещение, два больших окна,

takie duże okna, |большие|окна such large windows, такие большие окна,

Czyli tuż przed tobą? Значит|прямо|перед|тобой So right in front of you? То есть прямо перед тобой?

Po prostu zwyczajnie się spóźnił. По|просто|обычно|себя|опоздал He was just simply late. Просто банально опоздал.

Sekundę. секунду A second. На секунду.

No tak, tak. No i między tymi oknami Ну|да||Но|и|между|этими|окнами Yes, yes. And between these windows Ну да, да. Ну и между этими окнами

Jak się wydostałeś? Как|себя|выбрался How did you get out? Как ты выбрался?

Wiesz co? Dość klasycznie. Zawołałem Знаешь|что|Довольно|классически|Я позвал You know what? Pretty classic. I called out Знаешь что? Достаточно классически. Я позвал

człowiek będzie chciał strzelać. человек|будет|хотел|стрелять man will want to shoot. человек захочет стрелять.

przebiegłem i się udało, tak? пробежал|и|себя|удалось|да I ran and it worked, right? Я пробежал, и это сработало, так?

I tego typu podobnych sytuacji Я|этого|типа|подобных|ситуаций And this kind of similar situation И подобных ситуаций такого рода

myślę, że dwie-trzy jeszcze bym mógł wymienić. Kiedyś думаю|что|||еще|бы|мог|обменять|Когда-то I think I could name two or three more. Once я думаю, что я мог бы еще упомянуть две-три. Когда-то

jechaliśmy, zresztą z Navalem właśnie, мы ехали|кстати|с|Навальным|как раз we were going, moreover with Naval, мы ехали, кстати, с Навальным.

który był u ciebie w programie, который|был|у|тебя|в|программе who was with you on the program, который был у тебя в программе,

jechaliśmy też w ramach jakiejś мы ехали|тоже|в|рамках|какой-то we also traveled as part of some мы также ехали в рамках какой-то

operacji, było ciemno, операции|было|темно operation, it was dark, операции, было темно,

jechaliśmy samochodami, мы ехали|на машинах мы ехали на машинах,

miejscowi местные locals местные

rebelianci przygotowali zasadzkę, coś повстанцы|подготовили|засаду|что-то the rebels set up an ambush, something повстанцы подготовили засаду, что-то

pocisk, granat z ręcznego пуля|граната|из|ручного missile, hand grenade снаряд, граната из ручного

granatnika przeleciał nam między samochodami. гранатомета|пролетел|нам|между|автомобилями the grenade launcher flew between the cars. граната пролетел между нашими машинами.

między samochodami. между|автомобилями между машинами.

Kawał chłopa, pewny siebie. кусок|мужика|уверенный|в себе A piece of a peasant, confident. Кусок мужика, уверенный в себе.

A jak jest w rzeczywistości? Czy to były takie А|как|есть|в|реальности|Да|это|были|такие How is the reality? Were they like that А как на самом деле? Были ли такие

Nie. Dlatego, że Нет|Поэтому|что Not. Because Нет. Потому что

dostosowanie się do sytuacji, адаптация|себя|к|ситуации adapting to the situation, приспособиться к ситуации,

I to pozwala Я|это|позволяет And it allows И это позволяет

w tym środowisku, to nie jest tak, że jesteśmy gdzieś zamknięci в|этом|окружении|это|не|есть|так|что|мы|где-то|закрыты in this environment, it's not like we're locked up somewhere в этой среде, это не так, что мы где-то закрыты

gdzie jesteśmy. где|мы where are we. где мы находимся.

no, нет ну,

faktycznie pomaga. фактически|помогает actually helps. действительно помогает.

to właśnie poprzez takie nastawienie... это|именно|через|такое|отношение it is through this attitude ... это именно через такое отношение...

komfortowe, mało komfortową комфортное|мало|комфортную comfortable, not very comfortable комфортно, мало комфортная

sytuacją jest sytuacja, kiedy wracasz ситуацией|есть|ситуация|когда|ты возвращаешься the situation is when you come back ситуация - это ситуация, когда ты возвращаешься

do obozu, do bazy, до|лагеря||базы to the camp, to the base, в лагерь, в базу,

tak kolokwialnie nazywając, do bazy, так|разговорно|называя|в|базу so colloquially called, to the base, так сказать, в базу,

i w tej bazie generalnie и|в|этой|базе|вообще and in this database in general и в этой базе в общем

faktycznie odpoczywasz. фактически|отдыхаешь you are actually resting. на самом деле ты отдыхаешь.

I chciałbyś odpocząć, Я|хотел бы|отдохнуть And you would like to rest И ты хотел бы отдохнуть,

W sytuacji zagrożenia, ale jednak. В|ситуации|угрозы|но|все же In an emergency, but still. В ситуации угрозы, но все же.

Jest to potrzebne. Это|нужно|необходимо It is needed. Это необходимо.

Jeżeli ta baza jest atakowana, Если|эта|база|будет|атакована If this base is under attack, Если эта база подвергается атаке,

jeżeli są ostrzały, если|будут|обстрелы if there are fire, если идут обстрелы,

bardzo często się to zdarza, очень|часто|это|это|случается it happens very often, это происходит очень часто,

powoduje, że nie masz gdzie odpocząć, nie masz gdzie... вызывает|что|не|у тебя|где|отдохнуть|не|у тебя|где makes you have nowhere to rest, nowhere ... вызывает то, что у тебя нет места для отдыха, у тебя нет где...

Czyli kiedy to miejsce odpoczynku Значит|когда|это|место|отдыха So when is this a place of rest То есть когда это место отдыха

staje się niebezpieczne? становится|себя|опасным becomes dangerous? становится опасным?

to jest taki moment, który, это|есть|такой|момент|который this is the moment when это такой момент, который,

momentem trudniejszym, bo моментом|трудным|потому что the more difficult moment, because моментом более сложным, потому что

tam każdy potrzebuje takiego, там|каждый|нуждается|такого there everyone needs one там каждый нуждается в таком,

tej chwili relaksu, этой|минуты|релакса this moment of relaxation, в этом моменте расслабления,

takiego drobnego resetu, такого|мелкого|сброса such a minor reset, таком небольшом сбросе,

no i jeżeli jest zaburzony, ну|и|если|есть|нарушен and if it is disturbed, ну и если он нарушен,

to jest troszeczkę trudniej. это|есть|немного|труднее it is a bit more difficult. то это немного сложнее.

No ale... Нет|но But... Ну а...

no bo tak но|потому что|так потому что так

że что that что

"okej, tak wybrałem", окей|так|я выбрал "okay, yes I chose", "окей, я так выбрал",

pomaga presja kolegów, myślę, помогает|давление|коллег|думаю the pressure of colleagues helps, I think давление со стороны коллег тоже помогает, я думаю,

z tym radzą, tak с|этим|справляются|да they handle it, yeah с этим справляются, так

wzajemnie, wzajemne takie wsparcie, взаимно|взаимное|такое|поддержка mutually, mutual such support, взаимно, взаимная такая поддержка,

nawet niewerbalne, to jest jakieś даже|невербальное|это|есть|какое-то even non-verbal, this is some даже невербальная, это что-то

takie chyba... |наверное такое, наверное...

taki такой такое

pozawerbalny невербальный non-verbal невербальный

kontakt, контакт contact, контакт,

sobie poradzić. себе|справиться to cope. справиться.

Natomiast Однако Whereas Однако

po powrocie faktycznie, после|возвращения|действительно after returning actually, по возвращении действительно,

do domu już, do kraju, до|дома|уже|до|страны home now, to the country, домой уже, в страну,

do sytuacji normalnej, до|ситуации|нормальной to a normal situation, в нормальную ситуацию,

mogą być elementy związane... могут|быть|элементы|связанные могут быть элементы, связанные...

choć jest teoria, która mówi, хотя|есть|теория|которая|говорит though there is a theory that says хотя есть теория, которая говорит,

że każdy w zasadzie что|каждый|в|принципе that everyone basically что каждый, по сути,

w jakiś sposób jest dotknięty. в|какой-то|способ|есть|затронут is affected in some way. в какой-то мере затронут.

Może jeszcze przed tobą. Может|еще|перед|тобой Maybe it's still ahead of you. Может быть, это еще впереди.

Tak, oby nie. Да|чтобы|нет Yes, hopefully not. Да, надеюсь, что нет.

Tym stresem pourazowym Этот|стрессом|посттравматический This post-traumatic stress disorder Этим посттравматическим стрессом

czy syndromem stresu или|синдромом|стресса or a stress syndrome или синдромом стресса

pourazowego, natomiast травматического|тогда как traumatic, while посттравматического, однако

pewnie наверное sure наверняка

niektórych więcej niż mniej, некоторых|больше|чем|меньше some more than less, некоторых больше, чем меньше,

to już zależy indywidualnie. это|уже|зависит|индивидуально it depends individually. это уже зависит от индивидуальных обстоятельств.

ci się być może тебе|себя|быть|может you maybe ты, возможно,

myśleć o tych ludziach, думать|о|тех|людях think about these people думаешь о тех людях,

Ja nie wracam już, ja nie wracam. Я|не|вернусь|больше|я|не|вернусь I am not coming back, I am not coming back. Я больше не возвращаюсь, я не возвращаюсь.

Nie wracam nie dlatego, że... Не|возвращаюсь|не|поэтому|что I'm not coming back not because ... Я не возвращаюсь не потому, что...

że nie jestem zdolny do что|не|я|способен|к that I am not capable of что я не способен на

logicznego myślenia czy |мышления|или logical thinking or логического мышления или

zadawania sobie pytań. задавания|себе|вопросов asking yourself questions. задавания себе вопросов.

Natomiast Однако Whereas Однако

nie wracam, bo... не|возвращаюсь|потому что I'm not coming back because ... я не возвращаюсь, потому что...

No być może dlatego, że Но|быть|может|поэтому|что Well, maybe because Возможно, это потому что

związana z bardzo konkretnymi jakimiś связанная|с|очень|конкретными|какими-то related to a very specific one связано с очень конкретными какими-то

działaniami przeciwko konkretnym действиями|против|конкретным actions against the specific действиями против конкретных

no, нет Well, ну,

w naszej ocenie postępowali в|нашей|оценке|действовали in our opinion, they did на наш взгляд, они действовали

nie tak jak не|так|как not like не так, как

normalni ludzie powinni. Często нормальные|люди|должны|Часто normal people should. Often обычные люди должны. Часто

byli to przestępcy, często bandyci, были|это|преступники|часто|бандиты they were criminals, often bandits, это были преступники, часто бандиты,

różnie, osiągając różne cele polityczne... по-разному|достигая|разные|цели|политические differently, achieving different political goals ... по-разному, достигая различных политических целей...

To na pewno pomagało. Это|на|уверенно|помогало It certainly helped. Это определенно помогало.

Tak, to pomaga. Да|это|помогает Yes, it helps. Да, это помогает.

czy czujesz ли|ты чувствуешь do you feel чувствуешь ли ты

jakiegoś rodzaju złość, какого-то|рода|злость some kind of anger какого-то рода злость,

nienawiść do przeciwnika? ненависть|к|противнику hatred of the opponent? ненависть к противнику?

Nie, nie. Myślę, że nie. Nie. Нет|нет|Я думаю|что|нет|Нет No no. I think not. Not. Нет, нет. Я думаю, что нет. Нет.

W takich sytuacjach nie. В|таких|ситуациях|нет In such situations, no. В таких ситуациях нет.

To jednak... Это|все же This, however ... Но все же...

Znaczy, nie czuje się sympatii, Значит|не|чувствует|себя|симпатии I mean, I don't feel like Это значит, что я не чувствую симпатии,

to jest oczywiste, это|есть|очевидно this is obvious, это очевидно,

tak, to nie. да|это|нет yes it is not. да, это нет.

To by było dziwne, tak, to by było dziwne. Это|было||странно||||| It would be weird, yes it would be weird. Это было бы странно, да, это было бы странно.

personalne, личные personal, персональным,

mnie to na szczęście nie... мне|это|на|счастье|не Fortunately for me, it is not ... мне, к счастью, не...

To pozwala też ocenić Это|позволяет|тоже|оценить It also allows you to evaluate Это также позволяет оценить

trzeźwo tak naprawdę, czy трезво|так|на самом деле|или sober really, or трезво на самом деле, можем ли мы

I to trzeba pamiętać, że, Я|это|нужно|помнить|что And you have to remember that И это нужно помнить, что,

no, w tych współczesnych нет|в|этих|современных well, in the modern ones ну, в этих современных

konfliktach nie ma конфликтах|не|есть there are no conflicts в конфликтах нет

swobody działania takiej, свободы|действия|такой such freedom of action, свободы действий такой,

jakby się wydawało. Czy nawet как бы|себя|казалось|ли|даже as if it seemed. Or even как могло бы показаться. Или даже

w sytuacji wojennej, в|ситуации|войны in a war situation, в военной ситуации,

nawet w najgorszej zawierusze, даже|в|худшей|путанице even in the worst turmoil, даже в худшем хаосе,

w czasie najgorszej zawieruchy, в|время|худшей|буре during the worst turmoil, в время худшей буревестницы,

ten kurz później opada этот|пыль|позже|оседает this dust later comes off эта пыль потом оседает

i pojawiają się и|появляются|ся and they appear и появляются

prawnicy jednej, drugiej strony, trzeciej адвокаты|одной|другой|стороны|третьей lawyers of one, the other, the third юристы одной, другой стороны, третьей

strony, oceny страницы|оценки pages, ratings стороны, оценки

sytuacji... ситуации situation ... ситуации...

I wtedy na chłodno analizuje Я|тогда|на|холодно|анализирую And then he analyzes coldly И тогда холодно анализирует

się każdą taką sytuację. себя|каждую|такую|ситуацию any such situation. каждую такую ситуацию.

udział... Często są takie участие|Часто|есть|такие share ... Often there are участие... Часто бывают такие

dyskusje, prawda? Czy udział дискуссии|правда|ли|участие discussions, right? Have a share дискуссии, правда? Нужен ли был

żołnierzy gdzieś tam był potrzebny, czy niepotrzebny, солдат|где-то|там|был|нужен|или|не нужен soldiers somewhere there was needed or unnecessary, участие солдат где-то там, или нет,

co to dało czy nie dało, что|это|дало|или|не|дало what did it or not, что это дало или не дало,

aspekty takie... Ale to już są аспекты|такие|Но|это|уже|есть such aspects ... But they are there такие аспекты... Но это уже

zupełnie inne rozmowy. совершенно|другие|разговоры completely different conversations. совсем другие разговоры.

Natomiast Однако Однако

ja osobiście staram się я|лично|стараюсь|себя I personally try я лично стараюсь

mieć wątpliwości, иметь|сомнения to have doubts, иметь сомнений,

Dzięki bardzo. Спасибо|большое Большое спасибо.

SENT_CWT:AFkKFwvL=30.36 PAR_TRANS:gpt-4o-mini=9.19 ru:AFkKFwvL openai.2025-01-22 ai_request(all=801 err=0.00%) translation(all=667 err=0.00%) cwt(all=3778 err=1.11%)